per
دانشگاه تهران
مجله ادیان و عرفان
2228-5563
2588-4816
2013-10-23
46
2
131
146
10.22059/jrm.2013.51111
51111
Research Paper
امامت از دیدگاه اسماعیلیه و زیدیه
Imamate Acording:Ismaili and Zaidiyyah
محسن پرویش
mohsen.parvish@yahoo.com
1
عبدالرفیع رحیمی
agabigom@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری تاریخ ایران دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره)- قزوین
استادیار گروه تاریخ دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره)- قزوین
امامت نخستین مسئلۀ بحثبرانگیز و اختلافآفرین در تاریخ اسلام است که نخستین دستهبندیها و انشعابها را، پس از رحلت پیامبر اکرم (ص)، در میان مسلمانان به وجود آورد. فرقههای اسماعیلیه و زیدیه از مهمترین فرقههای شیعه، بعد از شیعۀ اثنیعشری، به شمار میروند که هنوز حیات سیاسی و اجتماعی دارند، اما دیدگاهشان به مسئلۀ امامت از سدههای نخستین اسلامی شکل گرفته است. یافتههای پژوهشی نشان میدهد که این دو فرقه نخست معتقد به امامت و رهبری اهلبیت پیامبر بودند. اما با گذشت زمان، کسانی جز ایشان را امام و رهبر خویش گرفتند. بدینسبب، زمینههای انحراف در بین آنها کمکم آشکار شد. در این مقاله برآنیم با تکیه بر روش تاریخی، بحث امامت را از دیدگاه دو فرقۀ اسماعیلیه و زیدیه بررسی کنیم.
As the first important controversy in the history of islam,Imamate made the first religious sects and branches among the Muslims The most important Shia sects of shia IthnaAshari,Since its founding,the Ismaili sect and the Zaidiyyah the political life Social and continue. Imagine that each of these two categories of Imamat, during the first centuries of islam. This article is based on Relying on historical method,talk to Imamat Two approaches to the implementation of the Ismail sect and the Zaidiyyah examine. Research findings suggest that the two sects to the Imamate Leadership imate were not believed to be problem,But from the time that those other than Prophe as the ir leader Imam chose Areas gradually became apparent deviation between them
https://jrm.ut.ac.ir/article_51111_8dcd132a9c03c11e80584cc4bcafdb87.pdf
اسماعیلیه
امام
امامت
زیدیه
Ismailia
Imam
Imamate
Zaidiyyah
per
دانشگاه تهران
مجله ادیان و عرفان
2228-5563
2588-4816
2013-10-23
46
2
147
163
10.22059/jrm.2013.51112
51112
Research Paper
تحلیل فرآیند تجربۀ عرفانی شیوه ای در کشف بن مایۀ تجربه های عارفان
Analysis of mystical experience Process
The manner to discover the motif of Mystical experience of mystics
علی جلالی
alijalali110@gmail.com
1
حسین آقاحسینی
h.aghahosaini@gmail.com
2
محسن محمدی فشارکی
fesharaki311@yahoo.com
3
سید علی اصغر میرباقری فرد
a.mirbagheri@gmail.com
4
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان، گرایش ادبیات عرفانی
استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان
استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان
تبیین دقیق بن مایۀ تجربههای عرفانی همواره از اهداف پژوهشگران متون عرفانی بوده است. گاه این تجربهها چنان با باورهای عموم متناقض است که آن را بدون کمترین تحلیل صحیح طرد میکنند و گویندگانش را بر مرکب چوبین تکفیر مینشانند. تحلیل صحیح این تجربهها میسر نخواهد بود، مگر با شناخت زبان عرفانی متون و آشنایی با شیوه های بیان تجربه های بیان ناپذیر عرفانی. آنچه در تحلیل تجربۀ عرفانی بسیار مؤثر است، تبیین سیر این تجربه است از آغاز شکل گیری در وجود عارف، تا افزودهشدن تحلیلهای ذهنی و زیورهای ادبی بر قامت آن و درنهایت، بیان آشکارای آن. اگر این سیر از پایان به آغاز بررسی شود، بن مایۀ تجربۀ عرفانی عارف آشکار خواهد شد. از این حیث، بررسی تجربیات عرفانی نیازمند روشی است که، در این نوشتار، «مهندسی تجربۀ عرفانی» نامیده میشود. در جستار حاضر، ارتباط تجربیات عرفانی با حقیقت را تبیین کرده و شیوۀ دستیابی عارف به حقیقت و بیان آن را بررسی میکنیم. سپس، به تحلیل زبان عرفانیِ عباراتی از مقالات شمس تبریزی، با بهره گیری از رویکرد «مهندسی تجربۀ عرفانی»، خواهیم پرداخت.
Motif explanation of mystical experience has always been a goal of researchers’ mystical texts. This experience is inconsistent with common belief. Many people are rejecting it without a correct analysis and they are excommunication Speaker's experience. Correct analysis of these experiences, would not possible without knowing the mystical language and ways of expression experience' mystical. Explanation of formation mystical experience's process in the mystic from the beginning and accrue intellectual analysis and Imagery to experience is most effective in the mystical experience's analysis. If this process be reviewed from the end to beginning, appears the motif of mystical experience of mystics. Mystical experiences review requires to the method that in this paper, "Engineering mystical experience" is called. In the present paper, after explaining the relationship between mystical experience and truth and achieve to discovery truth's manner by mystic that tells it in his mystical experiences, we analyze phrases of Maghalat-e- shams with method of Engineering mystical experience.
https://jrm.ut.ac.ir/article_51112_40787c7e87358d66a4dfbcd75620cbef.pdf
تمثل حقیقت
حقیقت (بود)
مقالات شمس تبریزی
مهندسی تجربۀ عرفانی
نمود
truth
Mystical Experience
exemplification of the truth
Maghalat-e- Shams-e- Tabrizi
per
دانشگاه تهران
مجله ادیان و عرفان
2228-5563
2588-4816
2013-10-23
46
2
165
191
10.22059/jrm.2013.51113
51113
Research Paper
تساهل و مدارا در تصوف اسلامی (براساس متون نثر از آغاز تا پایان سدۀ چهارم قمری)
Islamic Mysticism and Tolerance
(According to theoretical basics and historical evident from the beginning till 4th A.H)
مهدی حیدری
mehdiheidari8@ut.ac.ir
1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران
تساهل و مدارا در عرصههای گوناگون و به دلایل مختلفی پدید میآید. گاه، منفعتطلبی موجب مدارا با گروههای متنازع میگردد و گاه، پشتوانة فکری دیگری دارد. در میان برخی عارفان، روحیۀ تساهل و مدارا بهسبب آمیختن قواعد عالم وحدت و کثرت پدید میآید؛ بدین معنی که آنان در عالم وحدت باقی مانده، و خواستهاند که با نگاه وحدتگرایانه به عالم کثرت بنگرند؛ پس، به خلط مراتب و آمیختن قواعد روی آوردهاند. درحقیقت، این گروه وارد اجتماع میشوند، اما میخواهند با قواعد عالم وحدت بازی کنند. جبراندیشی و در عمل° «صلح کل بودن» از جلوههای مهم این نگاه به شمار میرود. در میان تساهلگرایان، گروه دیگری نیز هست که رفتارشان منشأ اعتقادی و فقهی دارد؛ این گروه تحت تأثیر رواج برخی اندیشههای مداراگر در فقه اهلسنت قرار دارند و علت تساهلپیشگی آنان پیروی از فقها در این زمینه است.
گذشته از انگیزههایی که برای رویآوردن به تساهل بیان شد، دستۀ دیگری نیز از این شیوه بهعنوان حربهای اخلاقی و اجتماعی بهره میبرند. این رفتار ناشی از عطوفت وجودی این عارفان است و از این راه مردم را مجذوب خود میسازند؛ پیروان این نگرش با ستمگران نیز تقیه پیش میگیرند تا از آسیبهای بزرگ جلوگیری کنند. در این پژوهش، برآنیم که این نگاههای متفاوت را با تشریح بیشتر مبانی نظری، و بررسی شواهد و نمونههای تاریخی تبیین نماییم.
In Islam, the world and hereafter life, plurality and unity, and inner and outer part each has its own place. Islamic spirituality as an inner knowledge finds connection with Islamic social idea. The purpose of which is a kind of social education and human life edification in all aspects, because, in view of the Gnostics, the outer and inner worlds have longitudinal relationship.The mystics in coping with world, sometimes have emphasized only either of two criteria of unity and plurality and for this reason they have missed half of the truth. Another group of mystics have combined rules of the worlds of unity and plurality with each other and hence by mixture of stages have been caught up in politics. However, this nonchalance was sometimes under influence of jural decision among the Sunnite. So tolerance for different reasons emerges. There are more groups on the Gnostics that use tolerance as a social tool. This type of behavior which can be called the positive tolerance is a deeper way to attract people to the community and prevent the bad occurrence. In this study, we are trying to explain these different looks to tolerance and classify them with theoretical evidence and historical examples.
https://jrm.ut.ac.ir/article_51113_00b82f63cbe93c2a86fa0ed5130fc6a7.pdf
تساهل
تصوف
صوفیان کثرت
مدارا
نخستین
وحدت
tolerance
Sufism
the early Sufis
Pluralism
affability
Unity
per
دانشگاه تهران
مجله ادیان و عرفان
2228-5563
2588-4816
2013-10-23
46
2
193
220
10.22059/jrm.2013.51114
51114
Research Paper
«مایههای عرفانی در قصاید سعدی و مقایسۀ آن با مصیبتنامۀ عطّار»
"Mystical themes examined in comparison with Msybtnamە Qsayd Saadi and Attar
احمد غنی پور ملکشاه
a.ghanipour@umz.ac.ir
1
سبیکه اسفندیار
xeizaran@yahoo.com
2
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران
دانشجوی دورۀ دکتری رشتة زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان
یکی از عرصههای شعری که شیخ سعدی در آن همچون بوستان، اثری ادبی ـ تعلیمی خلق کرده، قصیده است. اگرچه قصاید سعدی چونان غزلیات او گسترده نیست و با ستایش شاهان زمانه آمیخته است، میتوان روح تعالیم و آموزههای اخلاقی را در آن دید و با تأمل در بیتها، حتی به مفاهیمی عرفانی دست یافت که اتفاقاً مورد ستایش و تأکید خود شاعر هم است. سعدی در ضمن مدح، گاه مستقیم و گاه غیرمستقیم، به مضامین و لوازم عرفان اشاره میکند و در بیشتر قصایدش، یک یا چند مفهوم عرفانی را بیان میدارد. او همانند شاعران عارفمَسلک، اصالت حقیقی را از آنِ معنی، و عزت را «در طریق حق بودن» میخواند. نیز، به مضامین و مفاهیمی توجه کرده است که در اثر عرفانی مصیبتنامه جزء عوامل محوری طریقت محسوب میشوند، مانند: جهد و عنایت، اصالت معنا دربرابر صورت، لزوم دردمندی کل کائنات در طلب معشوق الهی، پایداری بر سختیهای راه عشق در مقام صبر، بیقراری در فراق معشوق در مقام بیصبری، تقابل عقل و دل، و نیز توجه به بار معنایی واژۀ «جان» بهعنوان کلمهای کلیدی در آثار عرفانی. در این مقاله، سعی شده است که جنبههای عرفانی قصاید سعدی در نگاهی تطبیقی با مصیبتنامه، بهعنوان اثری سترگ در ادبیات عرفانی، تبیین و بررسی شود.
Sheikh Saadi's poem is one of the areas such as parks, school has created a literary work, his Qsayd. Qsayd Saadi widely as though he is Ghzlhay And expression, Saadi mingled with admiration of kings stroke Saadi teaches the moral teachings of the Spirit, and where you can see and reflect on the verses, even on the concepts found Rfanyay Saadi, who incidentally is also praised and emphasized. Saadi's lay praise, sometimes directly and sometimes indirectly refers to the mystical themes and Accessories Like poets Arfmslk, it means true nobility and dignity in the way of sings And almost all Qsaydsh, one or more of the mystical states Such as effort, attention, patience, pain, insanity, poverty, destruction and unity. In this paper, the mystical aspects Qsayd Saadi, Attar A comparative look at the Msybtnamە be explained as something purely mystical literature. It should be noted that this article in no way seeks to prove he is not a mystical Saadi The mystical aspects of his odes as a mystical poet Sbghhhay mind, consider.
https://jrm.ut.ac.ir/article_51114_35d1e681cc49dae72d67caf31345a782.pdf
ادبیات عرفانی
سعدی
عرفان اسلامی
عطار
قصاید
مصیبتنامه
Saadi
Qsayd Attar
Msybtnamh characters and the mystical
per
دانشگاه تهران
مجله ادیان و عرفان
2228-5563
2588-4816
2013-10-23
46
2
221
241
10.22059/jrm.2013.51115
51115
Research Paper
جایگاه انگارۀ دین در نظام فلسفی هگل
Religious Ideas in Hegel's Philosophy
محمدهادی فاضلی
hadifazeli@yahoo.com
1
محمدرضا بیات
mz.bayat@gmail.com
2
کارشناس ارشد فلسفۀ دین دانشگاه تهران
استادیار گروه فلسفۀ دین دانشگاه تهران
هگل دیدگاهی تاریخی دربارۀ دین و سیر تکامل آن دارد. این سیر با حرکت روح از نازلترین مرتبه آغاز میشود و تا رسیدن به عالیترین جایگاه -روح مطلق- ادامه مییابد؛ روح آدمی با گذار از هنر، به دین میرسد و سپس، بهسوی عقلانیت محض حرکت میکند. در این مقاله، در پی آنیم تا نخست، به شیوهای توصیفی، معانی متفاوت مورد نظر هگل از انگارة دین را، در دورههای مختلف فکری وی، بیان کنیم؛ سپس، به پدیدارشناسیِ تاریخیِ این انگاره از دید وی خواهیم پرداخت. هگل معتقد است که انگارۀ دین ماهیت دوگانهای دارد: ازیکسو، متشکل از امر حسی- هنری و ازسویدیگر، دارای وجهی مفهومی-فلسفی است؛ براساس همین نگرش، انگارۀ دین را بهعنوان یک حد وسط منحصربهفرد، نسبت به دیگر واسطها، در سیر تکامل روح تبیین میکنیم. علاوه بر این، از تأثیر صورت سهگانة اقانیم مسیحی بر تلقیِ دیالکتیکیِ هگل از سیر تاریخیِ روح یاد خواهد شد، بهمثابۀ امری که خوانشهای متفاوت و گاه متضاد از فلسفۀ هگل به دست میدهد.
Hegel has an overview regarding religion and its process. By passing the art, religion and philosophy, this process goes from the lowest to the highest part. This article is going to clarify the difference between the Hegel's treatment of religion in various periods of his thought. It also considers the historical phenomenology of religion in Hegel's philosophy. In this regard in which religion consists of the two states of Art and Philosophy we can assume that the idea of religion is totally different from the other concepts which named in Hegel's philosophy. To add more, we ought to say that Trinity itself had the most powerful influence on Hegel's thought and his philosophy. Despite the fact that this aspect of philosophy of Hegel has been overlooked by many philosophers, but the uniqueness of role of religion in his thought has been followed and developed over the centuries.
https://jrm.ut.ac.ir/article_51115_b560351c3a21a278a10f5d2bd0784b46.pdf
اقنوم های سه گانه
دین شناسیِ هگل
مسیحیت و فلسفه هگل
فلسفۀ دین
The Trinity of Hegel's Philosophy
Hegel's Religious Study
Christianity and The Philosophy of Hegel
Hegel's Philosophy of Religion
Philosophy of religion
per
دانشگاه تهران
مجله ادیان و عرفان
2228-5563
2588-4816
2013-10-23
46
2
243
276
10.22059/jrm.2013.51116
51116
Research Paper
بررسی تطبیقی و تحلیلی تأویلهای عرفانی نجمالدین رازی و نظّام نیشابوری
mystical ta'vilat of Najm aldin Razi and Nazzam Nishaburi: comparetive and analytic inquiry
محسن قاسمپور
m.qasempour@atu.ac.ir
1
ابوطالب مختاری هاشم آباد
tahamokhtary@gmail.com
2
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان
عرفا و صوفیه به تأویل و باطن قرآن توجهبسیار کردهاند. از این رهگذر، برداشتهای ویژهای از آیات قرآن دارند و مبانی نظری و سیروسلوک عرفانی خود را با آن سنجیدهاند. ازجمله، نظّام نیشابوری -ادیب و عارف سدۀ هشتم یا نهم قمری- در غرائبالقرآن و رغائبالفرقان آیاتی از قرآن را، پس از تفسیر، تأویل کرده است؛ گرچه در این کتاب، او از مبانی اعتقادی و روش «تأویلات نجمیه» اثر پذیرفته که نجمالدین رازی نگاشته است، عارف نامی سدۀ هفتم که به دایه شهرت داشت. نیشابوری خود نیز به این اثرپذیری اشاره میکند و میگوید تأویلهایی را از میان گفتههای رازی انتخاب کرده است که به امکان «جمع» نزدیکتر باشد، تأویلهایی که در آن جنبههای ظاهری و باطنی آیات قران، هر دو، در نظر گرفته شدهاست. او نوشتههای رازی را با روشهای گوناگون تلخیص میکرد، تغییرات ادبی یا محتوایی در آن میداد و گاه، مطالبی را بدان میافزود. وی آیاتی را از دیدگاه خود تأویل کرده است، اما حتی این تفسیرهای مستقل هم در چارچوب مبانی و روش تأویلی عارفانی مانند نجمالدین رازی قابل ارزیابی است. نیشابوری با ادبیات عرب بهخوبی آشنا بود و ذوق عرفانی بسیاری داشت. بدینترتیب، بررسی تطبیقی تأویل در آثار این دو دانشور میتواند نگرشی تازه به گفتههای آنان به وجود آورد؛ در این مقاله، با روشی توصیفی وتحلیلی، این تأویلها را بررسی کردهایم.
Mystic and sufis consider to ta'vil of the quran therefore have special understanding from quranic verses and compare their belief and behavior with it. Nazzam Nishaburi, scholar of eight or nine century in "ghara'ib alquran wa ragha'ib alfurqan" presents his ta'valat that take effect from author of "ta'vilaj najmiyah", "Najm aldin Razi" be known as "dayah". He acknowledges this derivation from "Razi" and attempts to choice ta'vils that outsight and insight of quran together be considered. According to Nishaburi's proficiency in Arabic literature and his theosophical property' we try to compare and analysis these ta'vilat of tow scholars. Nishaburi precis Razi's topics and in cases changes content and literature of them or adds mystical topics to them. In some cases Nishaburi states independently tavil of quran that be comparable with principles and methods of mystical interpretation of Razi. This article analyze and describe this ta'vilat.
https://jrm.ut.ac.ir/article_51116_b063dd8e287af45c8eb1b1d0e22724b9.pdf
تأویل اشاری
تأویل عرفانی
نجمالدین رازی
نظّام نیشابوری
Ta'vil
Mystical Interpretation
Referring Interpretation
Najm aldin Razi
Nazzam Nishaburi
per
دانشگاه تهران
مجله ادیان و عرفان
2228-5563
2588-4816
2013-10-23
46
2
277
299
10.22059/jrm.2013.51117
51117
Research Paper
فرجام شناسی عرفانی در اندیشه و آثار ابوالمجد سنایی غزنوی
Mystical eschatology in the thought and works of Abolmajd Sanaei Ghaznavi
مرضیه کسرائی فر
kasraeifar2@yahoo.com
1
حسن ابراهیمی
ebrahim@ut.ac.ir
2
کارشناس ارشد گروه ادیان و عرفان دانشگاه تهران
استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تهران
معاد و چگونگی زندگی پس از مرگ از مسائل پیچیده و شگرفی است که ادیان مختلف و مکاتب گوناگون کلامی، فلسفی و عرفانی -هریک بهگونهای- به آن پرداخته، و کوشیدهاند تا پرسشهای بشر دربارۀ آن را پاسخ گویند. در این میان، عرفا جایگاهی ویژه و مهم دارند، زیرا معاد را با بیان تجارب خویش توصیف میکنند. ازجمله عارفانی که به این مسئله توجه بسیار داشته، ابوالمجد مجدودبنآدم سنایی غزنوی، شاعر و عارف نامی سدۀ پنجم، است. او نهایت زندگی و مرگ -زادهشدن و پس، رخت از عالم کون و فساد بربستن- را معاد و حیات واپسین میداند و بدینسبب، بر گذر از این سرا و حرکت بهسوی قرارگاه معاد تأکید میکند. سنایی در انسانشناسی خود به جوهر قدسی یا همان نفس ناطقۀ مجرد، در کنار کالبد جسمانی، عقیده دارد و برایناساس، معاد را جسمانی– روحانی ترسیم میکند. او تجرد و بقای نفس ناطقه را همانند حکما و متکلمان و بهشیوۀ استدلالی اثبات نمیکند، و حقیقت و کیفیت معاد را بهروش اهل نظر و استدلال صورتبندی نمینماید؛ اما، به مبانی انسانشناسانه و معادشناسانۀ حکمی عصر خویش پایبند است و براساس این مبانی، دیدگاه خود را دربارۀ معاد و احوال انسان در حیات واپسین بیان میکند. تأکید بر این نکته از آن رو ضروری مینماید که بدانیم سنایی نه دغدغههای انسانشناسی و معادشناسی اهل نظر را دارد، و نه معادشناسی او یکسر معاد شرعی است؛ بلکه براساس انسانشناسی حکمی عصر خود، معاد شرعی را از آینۀ سیروسلوک عارفانه و معاد روحانی و عرفانی مینگرد. برایناساس، معاد در آثار سنایی امری نیست که صرفا پس از مرگ جسمانی و در وقت معلوم قیامت روی دهد، بلکه مسیری است که در طی آن انسان، ازنظر جسم و روح، پیوسته تغییر میکند و کامل میگردد. به بیان دیگر، گذر از این مسیر مراحلی دارد که در سلوک عرفانی اسلام در قالب این چهار مرتبه بیان میشود: پاکی از رذایل و تطهیر ظاهر، تهذیب باطن و تزکیۀ قلب از ملکات ناپسند، روشنایی قلب با نور صفات و ملکات پسندیده و در آخر، فنای نفس و استغراق در ذات و صفات الهی. وی ماهیت دوزخ و بهشت و نیز سعادت و شقاوت انسان را بر همین اساس تبیین و تفسیر می کند. ازاینرو پس از پارهای مقدمات، در این پژوهش ابتدا دیدگاه انسانشناسانه و سپس، اندیشۀ سنایی درباب معاد و فرجام انسانی، بهشیوهای که بیان شد، بررسی میشود.
The importance of knowing afterlife and resurrection is in its effects on human’s way in physical life and achieving prosperity or adversity in future life. Flesh and spirit, the bases of human’s true nature, go through severe changes in an evolutionally trend. Being aware of physical and spiritual perceptions and moving toward perfection leads human to eternal life. This internal wisdom results in true prosperity and human perfection in heaven. Neglecting internal changes and spiritual perceptions and deviating from human path, however, leads to entrapment in physical world, the result of which is nothing but torments in hell. Knowing resurrection, in the manner Sanaei speaks of, results from searching internal states and being aware of secrets of universe.
https://jrm.ut.ac.ir/article_51117_3abef036f339ef7c7cbadef7fdd45e12.pdf
سنایی
معادشناسی
بهشت
دوزخ
سعادت و شقاوت
تجسم عمل
Sanaei
Eschatology
Heaven
Hell
Prosperity and Adversity
Embodying acts
per
دانشگاه تهران
مجله ادیان و عرفان
2228-5563
2588-4816
2013-10-23
46
2
1
7
10.22059/jrm.2013.51703
51703
Research Paper
چکیده های انگلیسی
English Abstracts
https://jrm.ut.ac.ir/article_51703_eff56ebfad22e35662ad359a393f282b.pdf