2024-03-29T13:18:39Z
https://jrm.ut.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=9239
مجله ادیان و عرفان
2228-5563
2228-5563
1397
51
1
تحلیل و بررسی قرآنی ـ روایی رویکرد «ذکریان» به نماز و ذکر
علیرضا
حیدری نسب
مهدی
بیات مختاری
محبعلیl
آبسالان
عبدالاحد
رییسی
نماز، مورد سفارش خاص اسلام و معیار پذیرش اعمال است. فرقه باطنیگرای «ذکریه» که از حدود پنج قرن قبل در بلوچستان شکل گرفته مدعی است در اساس آنچه مورد سفارش میباشد، «ذکر» است و ترجمه «صلوة» به نماز، که آغازش تکبیر و فرجامش سلام و متنش حاوی انجام پارهای اعمال و اذکار مخصوص میباشد، اشتباهی رخداده از سوی عجمهاست. بنابراین از منظر «ذکریه» نماز با شاکله معهود و روش عملی آن، منسوخ و اهتمام به آن کفر است. این رویکرد با تصریح آیات «فَإذا قَضَیتُمُ الصَّلَاة فَاذْکُرُوا اللَّهَ قِیامًا وَ قُعُودًا وَ عَلَ جُنُوبِکُمْ» و «أَقِمِ الصَّلَاة لِذِکْرِی» که بین ذکر و نماز تفاوت قائل شده و همچنین با روایات متواتری مانند «من ترک الصلوة متعمداً فقد کفر» واگرایی دارد. تحلیل سوابق و مشاهده رفتار ذکریان، نشان میدهد باورها و رفتارهای این فرقه دور از قرآن و روایات و آیینی عامیانه است که به نظر میرسد از روشهای باطنی هندی نشأت گرفته است.
بلوچستان
ذکر
ذکریان
نماز
محمد اتکی
محمد جونپوری
2018
07
23
9
26
https://jrm.ut.ac.ir/article_69869_e37ce754aa5f60b5e138dc07b0d717c4.pdf
مجله ادیان و عرفان
2228-5563
2228-5563
1397
51
1
شمایل نگاریِ دینی در هنر بودایی (شمایل شناسی اَوَلوکیتشوره)
سجاد
دهقانزاده
معصومه
آقانژاد
حسن
نامیان
شمایلنگاری دینی، فصلی از هنر قدسی است و برای سنتهای دینی از ارزشهای تعلیمی، تبلیغی، آیینی و تجربی بالایی برخوردار است. این شاخۀ هنری در بودیسم مهایانه جایگاه و اهمیتِ ارجمندی داشته و مخصوصاً در نگارگری بودیستوهها بهخوبی متجلی است. پژوهش حاضر به روش اسنادی و اساساً با هدف نشان دادن شمهای از تبلور قداست در هنر بودایی انجام گرفته است و یافتههای آن نشان میدهد که گرچه بودیسم سنتی به دلیل فقدان رمزپردازیهای اساطیری و متافیزیکی عاری از هرگونه تمثالپرستی بود، لکن بودیسم متأخر تحت تأثیر هنر یونانی گندهاره و ماتورا، دیانت ایرانی و تحولات الهیاتی درونی از جمله خلق آموزۀ تریکایه و با ضرورتِ تسکین روح تشنۀ سالکان بودایی، به شمایلنگاری روی آورد. در این جستار برای نمونه، رمزپردازی، نمادگرایی و شمایلشناسی بودیستوه اَوَلوکیتشوره مورد واکاوی اجمالی قرار گرفته است و بنابر یافتهها ظاهراً در شمایلنگاری اَوَلوکیتشوره، تسبیح، نیزۀ سهشاخه، شمشیر، وَرَدَـ مودرَه، عصای الماس شاهی و نیلوفر آبی کاربرد غالبی دارند و هر یک وجهی از وجوه خویشکاری او را برمیتابد.
اَوَلوکیتشوره
بودی ستوه
بودیسم مهایانه
شمایل نگاری
هنر قدسی
2018
07
23
27
43
https://jrm.ut.ac.ir/article_69870_df22546d898d82dc44bf98212953fc74.pdf
مجله ادیان و عرفان
2228-5563
2228-5563
1397
51
1
کارل بارت و مسئلۀ نجات امتهای غیرمسیحی
مجتبی
زروانی
کارل بارت متأله نوارتدوکسی مسیحی، یکی از تأثیرگذارترین الهیدانان مسیحی سدۀ بیستم میلادی است. رهیافت الهیاتی بارت یکی از سه سنت حوزۀ الهیات جدید مسیحی و معیاری برای آن بهشمار میآید. وی را در مسیحیت انحصارگرا دانستهاند و الهیات او را میانۀ سنت پلورالیستی جان هیک و شمولگرایی کارل رانر قرار دادهاند. از مباحث الهیات مسیحی، در بحث نجاتشناسی بر انحصارگرایی بارت تأکید شده است. مقالۀ حاضر با روش تحلیل محتوا به بررسی دیدگاه بارت در باب نجاتشناسی پرداخته و نشان داده است که وی گرچه به دلیل تأکید بر مسیح به مثابه راه نجات و تأکید آشکار به نجات باورمندان مسیحی انحصارگرا شمرده شده است، اما او در بخشهایی از آثارش به طور قاطع نجات را از آن تمامی نوع بشر دانسته و در نجاتشناسی دیدگاهی شمولگرا را به نمایش میگذارد. او معتقد است که تمامی انسانها بنا بر امکان وجودیشان و بر مبنای وجود عیسیمسیح مشمول رحمت و نجات الهیاند.
الهیات
انحصارگرایی
بارت
شمولگرایی
عیسیمسیح
غیرمسیحیان
نجات
2018
07
23
45
64
https://jrm.ut.ac.ir/article_69871_6a07514d94226e8e21bcfd827640860c.pdf
مجله ادیان و عرفان
2228-5563
2228-5563
1397
51
1
وضعیت و نقش سیاسی یهودیان در روزگار خسروپرویز
روزبه
زرین کوب
جمشید
قهرمانی
یهودیان بهعنوان اقلیتی دینی از دیرباز در خاور نزدیک سکونت داشتند و در روزگار ساسانیان، برخی از آنها در قلمرو ایران و برخی دیگر در قلمرو بیزانس زندگی میکردند. روزگار خسروپرویز یکی از مقاطع مهم تاریخ ساسانیان است که در آن شاهد شورش بهرام چوبین و جنگهای بیست و پنج سالۀ ایران و بیزانس هستیم و گزارشهایی از وضعیت یهودیان در طی این رویدادها داریم. در آن زمان، یهودیان ساکن در قلمرو بیزانس تحت فشار دینی شدید امپراتوری مسیحی زمان خویش قرار داشتند و برای رها ساختن خود از آن وضعیت شورش کردند، به سپاهیان ایران پیوستند و به ویژه در فتح بیتالمقدس نقش مهمی ایفا کردند. خسروپرویز نیز آنها را در ادارۀ برخی از مناطق فلسطین سهیم کرد. بسیاری از پژوهشگران بر این باور هستند که خسروپرویز، پس از چند سال، به دلیل اهمیت بیشتر مسیحیان منطقه سیاست خود را در قبال یهودیان تغییر داد و آنها را سرکوب کرد. ما در این مقاله منابع آن دوران را دوباره بررسی کردهایم و به نتیجه متفاوتی رسیدهایم، مبنی بر اینکه یهودیان تا پایان روزگار خسروپرویز اقتدار خود را حفظ کرده و در شرایط مناسبی به سر میبردند.
یهودیان
خسروپرویز
امپراتوری بیزانس
بیتالمقدس
2018
07
23
65
87
https://jrm.ut.ac.ir/article_69872_c030c78c39a0250f6d9d13ca17e8a8de.pdf
مجله ادیان و عرفان
2228-5563
2228-5563
1397
51
1
بررسی تطبیقی مراتب ارواح از منظر عزیز نسفی و نجمالدین رازی
الهام
سیدان
در پژوهش حاضر آرای نجمالدین رازی و عزیز نسفی در باب مراتب ارواح و وجوه اشتراک و افتراق آنها بررسی میشود. نتایج نشان میدهد آرای آنها در باب هستی و آفرینش ضمن تأثیرپذیری از دیدگاه حکما با نوآوریهای بسیاری همراه است و زمینههای مشترکی در دیدگاههای آنها مشاهده میشود. صرفنظر از تشابهات صوری و بهرهگیری از یک تشبیه مشترک، از نظر محتوایی نیز شباهتهایی بین دیدگاههای آنها وجود دارد؛ از جمله: 1ـ مراتب ارواح عطایی هستند و در آنها تبدیلی صورت نمیگیرد؛ 2ـ کمال انسان در تعلق روح به قالب است، زیرا جسم معدن کدورت و ظلمت است و زمینۀ طلب کمال را در انسان فراهم میکند؛ 3ـ هر دو عارف با طرح مراتب ارواح به تبیین قوس نزول در دایرۀ هستی میپردازند. توجه به سیر استکمالی و بازگشت به مبدأ نیز قوس صعود را در دایرۀ هستی ترسیم میکند. شباهتهای مذکور میتواند دلیلی بر اثرپذیری عزیز نسفی از نجمالدین رازی تلقی شود.
ارواح
عزیز نسفی
مراتب ارواح
نجمالدین رازی
2018
07
23
89
108
https://jrm.ut.ac.ir/article_69873_a5e447d7971b1bbd6f09109d04204b88.pdf
مجله ادیان و عرفان
2228-5563
2228-5563
1397
51
1
بررسی تطبیقی «خیر و شر» در تصوف اسلامی و قبّالای یهودی
حسین
شهبازی
محمدرضا
عابدی
خیر و شر و نسبت آنها با مبدأ هستی، و صدورشان از اصل واحد یا اصول دوگانه یا چندگانه مهمترین بحث در آموزههای مکاتب عرفانی است. تصوف و قبّالا نیز متأثر از آبشخورهای فکری خود دربارۀ وجود خیر و شر و نسبت آن دو با یکدیگر و نیز منشأ صدور آنها و اصالت یا نسبیتشان در عالم دیدگاههای ویژهای دارند که نوشتار حاضر در صدد تبیین تطبیقی این دیدگاهها است. صوفیه و قبالا خداوند را خیر محض میدانند و در عین حال نمیتوانند وجود شر را در این عالم انکارکنند. در این میان، صوفیه با تمسک به مفهوم نسبیت، تناقضی را که از نسبت دادن شر به خیر محض پدید میآمد، حل کردهاند؛ اما بیشتر قبالائیان این تناقض را نادیده گرفته و شر را مستقیماً به خدا نسبت دادهاند. بزرگان صوفیه خیر را امری ذاتی و شر را عَرَضی میدانند اما قبالائیان، برخی شر را نیز ذاتی میدانند و برخی دیگر، مانند صوفیه، شر را ناشی از محدود بودن موجودات میپندارند.
تصوف
خیر
شر
قبالا
2018
07
23
109
127
https://jrm.ut.ac.ir/article_69874_584784b38af2272c9600823878d1b92e.pdf
مجله ادیان و عرفان
2228-5563
2228-5563
1397
51
1
ظرفیتهای الهیات سیاسی یوهان باپتیست متس برای الهیات روایی
جعفر
فلاحی
الهیات روایی با تأکید بر روایت و نقد سیطرۀ معیارهای کلی و عام برخاسته از روشنگری در الهیات مسیحی، هویتی متمایز یافت. تأکید بر روایتهای سنتی و درونفرهنگی هر گروه و اجتماع، در این الهیات منجر به دوری این نحله از پراکسیس، و علاوه بر این، منجر به انزوای فرهنگی و دوری از جهان معاصر چندفرهنگی شده است. از سوی دیگر الهیات سیاسی متأله آلمانی یوهان باپتیست متس با تکیه بر مفاهیم روایت، خاطره و همبستگی، که مؤلفۀ روایت در آنها نقش اساسی دارد، هم متوجه پراکسیس است و هم دغدغۀ گفتگوی بینا فرهنگی دارد. بنابراین شاهد آن هستیم که الهیات سیاسی یوهان باپتیست متس، اگر چه در زمرۀ الهیات روایی به معنای اخص به حساب نمیآید، با این حال با تکیه بر مفاهیم خاطره، روایت و همبستگی، امکاناتی را در اختیار الهیات روایی میگذارد که این الهیات با تکیه بر آنها میتواند از تنگنای انزوای فرهنگی و انفعال اجتماعی بیرون آید.
الهیات روایی
الهیات سیاسی
الهیات مسیحی
پراکسیس
روایت
گفتگوی بینا دینی
یوهان باپتیست متس
2018
07
23
129
151
https://jrm.ut.ac.ir/article_69875_dc0f5922f5cfee3b0abd653ea662f9c7.pdf