The symbols of Farr(ah) during the reign of Anūshīrwān of Sassanid in Tabari’s history

Document Type : Research Paper

Author

Assistant Professor, Department of Religions, International University of Islamic Denominations, Tehran, Iran.

10.22059/jrm.2025.391752.630595

Abstract

The concept of the divine Farr(ah), encompassing royal, Kiyani, heroic, and Iranian aspects, was crucial and central in legitimizing the kings of ancient Iran. Farr(ah) can be understood as glory, confirmation, victory, power, and a divine gift associated with wisdom, intellect, beauty, and light. Muhammad ibn Jarir al-Tabari, a prominent and influential Iranian interpreter, jurist, theologian, and historian, holds a foundational position among Muslims with both his Quranic commentary and his history, "Tārīkh al-Rusul wa al-Mulūk." This research can contribute to a more profound understanding of some of Tabari's political, historical, interpretive, social, and religious approaches, which are embedded in his works, particularly in his history and Quranic commentary. Tabari's history is the first significant Islamic and Iranian source to refer to the Iranian concept of Farr(ah). He was fully aware of this important concept in ancient Iranian thought. It is worth investigating whether he might have transferred the idea of Farr(ah) into Islamic theology. This article examines the symbols and manifestations of Farr(ah) during the reign of Anūshīrwān, as narrated in Tabari's history. Tabari discusses the "fire" of the Fars fire temple, the "water" of Lake Sāwah, the breaking of the "Ivān" the "crown" and Anūshīrwān's "righteousness, wisdom, and prudence," the "camel" and "horse" in the dream of the Mubad Mubadān, the "Stick" in Satīḥ's prophecy, heroic Farr(ah), and the symbols of Wahrez's "turban" and "bow and arrow."

Keywords

Main Subjects


آموزگار، ژاله (1386). «فرّه این نیروی جادویی و آسمانی» (زبان، فرهنگ اسطوره)، تهران: معین.
ابن‌بلخی (1374)، فارس نامه، بر اساس متن مصحح لسترنج و نیکلسن، شیراز: بنیادفارس‌شناسی.
ابن‌خرداذبة، عبیدالله (1889). المسالک والممالک، بیروت: دارصادر.
ابن‌الفقیه، احمد (1996)، البلدان، بیروت: عالم الکتب.
ابوریحان بیرونی (1428). الآثار الباقیة عن القرون الخالیة، قاهرة: مکتبة الثقافة الدینیة.
ارداویراف نامه (1382). ترجمه ژاله آموزگار، انتشارات معین، انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران.
اوستا: کهنترین سرودهاومتن‌های ایرانی (1387). ترجمه جلیل دوستخواه، تهران: مروارید.
اومستد، آلبرت (1378). تاریخ شاهنشاهی هخامنشی، ترجمه محمد مقدم، تهران: امیرکبیر
بریان، پیر (1378). تاریخ امپراتوری هخامنشیان، ترجمۀ مهدی سمسار، تهران: زریاب.
بلاذری، احمد (1988). فتوح البلدان، بیروت: مکتبة الهلال.
بلعمی، ابوعلی (1353). تاریخ بلعمی، تصحیح محمدتقی‌بهار، تهران: تابش
بندهش (1395)، فرنبغ دادگی، ترجمۀ مهردادبهار، تهران: توس.
بهار، مهرداد (1391). پژوهشی در اساطیر ایران، مهرداد بهار، تهران: آگه.
ثعالبی، ابومنصور، غرر الاخبار الملوک الفرس و سیرهم، پاریس: زوتنبرگ.
جاحظ، ابوعثمان (1375ق)، التاج اخلاق الملوک، بیروت: دارالفکر.
دینکرد پنجم (1388). ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: معین
دین‌کرد هفتم (1389)، ترجمه محمد تقی راشد محصل، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
دین‌کرد ششم (1392)، ترجمه مهشید میرفخرایی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
روایات داراب هرمزیارد، به اهتمام رستم اون والا، بمبئی.
ریپکا، یان، و دیگران (1386)، تاریخ ادبیات ایران، ترجمه عیسی شهابی، تهران: انتشارات علمی‌وفرهنگی.
زنر، رابرت چارلز (1388). طلوع و غروب زردشتی گری، ترجمه تیمور قادری، تهران: مهتاب.
سلوود، دیوید (1380). سکه‌های ساسانی، تاریخ ایران، از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان، ترجمه حسن انوشه، تهران: امیرکبیر.
سودآور، ابوالعلاء (2005). فرّه ایزدی در آئین پادشاهی ایران باستان، هوستون: میرک.
شاکد، شائول (1384). از ایران زردشتی تا اسلام، مرتضی ثاقب‌فر، تهران: ققنوس.
شاورانی، مسعود (1403)، «بررسی نمادها و نمودهای فرّه ایزدی در زمان پادشاهی خسروپرویز در تاریخ طبری»، مطالعات ادیان و عرفان تطبیقی، 8 (2)، 107-136.
ــــــــــ (1399)، «بررسی اصطلاح خلیفة الله در متون عرفانی (قرن دوم تا یازدهم هجری)»، پژوهشنامه ادیان، 14 (28)، 119-148.
ــــــــــ (1399)، «بررسی تاریخی عبارت «خلیفة الله» در روایات مذاهب اسلامی»، مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی (فروغ وحدت)، 16 (54)، 19-29.
ــــــــــ (1401)، «تفسیر واژه «خلیفه» در تفاسیر قرآنی، قرن دوم تا ششم هجری»، مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی (فروغ وحدت)، 18 (58)، 118-133.
ــــــــــ (1398)، «مروری بر آموزه خلیفة الله در اسلام»، پژوهشنامه ادیان، 13 (25)، 95-134.
ــــــــــ (1403)، «جایگاه انسان در الهیات زیست محیطی اسلام، خلیفه یا عبد»، الهیات عملی، 1 (1)، 57-84.
شاهپورشهبازی، علیرضا (1390). جستاری درباره یک نماد هخامنشی، فروهر، اهورامزدا یا خورنه، ترجمه شهرام جلیلیان، تهران: شیرازه.
شایست ناشایست (1369). آوانویسی و ترجمه، کتایون مزداپور، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
صفا، ذبیح الله (1333). حماسه سرائی در ایران، تهران: پیروز.
ــــــــــ (1346). آیین شاهنشاهی ایران، تهران: دانشگاه تهران.
طبری، محمدبن جریر (1967)، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: روائع التراث العربی.
ــــــــــ (1412)، جامع البیان فى تأویل آی القرآن، بیروت: دارالمعرفة.
علاء قزوینی، علی (1397)، مناهج الطالبین فی معارف الصادقین، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
کریستین‌سن، آرتور (1345ش). مزداپرستی در ایران قدیم، ترجمه ذبیح الله صفا، تهران: دانشگاه تهران.
ــــــــــ (1385). ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشیدیاسمی، تهران: صدای معاصر
کومن، فرانتس (1380). آیین پر رمز و راز میترایی، ترجمه هاشم رضی، تهران: بهجت.
گدار، آندره (1377). هنر ایران، ترجمه بهروز حبیبی، تهران: دانشگاه بهشتی.
گزنفون (1383). کورش نامه، ترجمه رضا مشایخی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
گیرشمن، رومن (1395). تاریخ ایران، از آغاز تا اسلام، ترجمه محمد معین، تهران: آتیسا.
لوکوک، پی‌یر (1382). کتیبه‌های هخامنشی، ترجمه نازیلا خلخالی، تهران: فرزان.
متون پهلوی (1371). گردآورنده: جاماسب جی دستور منوچهر جی جاماسب، گزارش سعید عریان، تهران: کتابخانه ملی.
مجتبائی، فتح الله (1399). شهر زیبای افلاطون و شهریاری آرمانی در ایران باستان، تهران: هرمس.
مجمل التواریخ و القصص (1318). تصحیح ملک الشعرای بهار، تهران: چاپخانه خاور.
مسکویه، ابوعلی (2000). تجارب الأمم وتعاقب الهمم، طهران: سروش.
معین، محمد (1388). مزدیسنا و ادب پارسی، تهران: دانشگاه تهران.
ملکزاده بیانی، ملکه (1394). تاریخ سکه، تهران: دانشگاه تهران.
مینوی خرد (1354). ترجمۀ احمد تفضلی، تهران: چاپخانه رز.
نولدکه، تئودور (1388). تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان، ترجمۀ عباس زریاب، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
نیبرگ، ساموئل (1383). دین‌های ایران باستان، ترجمه سیف الدین نجم آبادی، کرمان: دانشگاه باهنر.
وزیدگی‌های زادسپرم (1385). پژوهشی از محمد تقی راشد محصل، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ویتبی، مایک (1392). دانشگاه وارویک، ترجمه زینب پیری، «طبری: دوران پیش از مسیح» (طبری، تاریخ نگار مسلمان و شاهکار او)، تهران: خانه کتاب.
ویسهوفر، یوزف (1380). ایران باستان از 550 تا 650 پس از میلاد، ترجمه مرتضی ثاقب فر، تهران: ققنوس.
هرتسفلد، ارنست (1381) ایران در شرق باستان، ترجمه همایون صنعتی زاده، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
هرمان، جورجینا (1373). تجدید حیات هنر و تمدن در ایران باستان، ترجمه مهرداد وحدتی، تهران: دانشگاهی.
هینلز، جان (1368). شناخت اساطیر ایران، ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه.
هرودوت (1389). تاریخ، ترجمه مرتضی ثاقب فر، تهران: انتشارات اساطیر.
یاقوت حموی، عبدالله. معجم البلدان، بیروت: دارإحیاءالثراث العربی.