The quality of the establishment and consolidation Imami Shi'ism in Tabarestan (from the third century to the end of the eighth century AH)

Document Type : Research Paper

Authors

1 Assistant Professor of History Department, PayameNoor University

2 Assistant Professor of History and Civilization Islamic Department ,Tahran University.

Abstract

 
The study of the Imami Shi'ism in Tabarestan and their establishment and consolidation is one of the important disputations of Shiite history in Iran. Therefore, the main question of this research is how the Imam of Shiism is transformed from the stage of deployment to its stabilization in that region. Looking for this question, this article proposes that Tabarestan, due to its specific political and geographical conditions, the acceptance of the Shi'a Alavid immigrants, activities of the Shiite scholars and support of the local rulers, has proper conditions for establishment and consolidation of Shiism. This research, by using of descriptive and analytical method, explains the process of the settlement and consolidation of Shi'ism in Tabaristan.  In this regard, the research findings shows that the residence of some followers of the Imams in Tabarestan, the propaganda activities of Alavid Sadat, the presence of religious scholars and Shi'ite leaders and their propaganda activities in Tabaristan, and the support of the rulers of Albawandi, Marashi and some Padosbani rulers of Shi'amami consolidated Imami Shi'ism in the early nineteenth A.H. in Mazandaran.

Keywords


[1]. آملی، اولیاءالله (1348). تاریخ رویان، تصحیح و تحشیه منوچهر ستوده، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
[2]. اعظم‌سنگسری، ‌چراغعلی (1351). «فریم پایگاه اسپهبدان باوندی کجاست؟»، مجلۀ بررسی‌های  تاریخی، ش 1، س7، ص47ـ56.
[3]. افندی‌اصفهانی، میرزا عبدالله (1403ق). ریاض‌العلماء، اهتمام سید محمود مرعشی، تحقیق سید احمد حسینی، ج 1 و 4، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
[4]. ابن‌شهرآشوب، محمد‌بن علی (1376ق). مناقب‌ آل ابی طالب، تحقیق گروهی از علماء، ج2، نجف، کتابخانۀ حیدریه.
[5]. ابن‌اسفندیار، بهاءالدین محمد (1366). تاریخ طبرستان، تصحیح عباس اقبال، تهران، کلاله خاور.
[6]. ابن‌طباطبا، ابواسماعیل ابراهیم‌بن‌ناصر (1388ق). منتقله الطالبیه، تحقیق سید محمد مهدی سید حسن خرسان، نجف، مطبعه حیدریه.
[7]. ابن‌عنبه، احمدبن‌عنبه (1380ق). عمده‌الطالب، تحقیق‌محمدحسن‌آل طالقانی، نجف، مطبعه الحیدریه.
[8]. ابن‌ندیم، محمدبن اسحاق (1366). الفهرست، ترجمه و تحقیق محمدرضا تجرد، ابن شیخ علی هائری مازندرانی، انضمام و تحقیقات و تعلیقات مهین  جهان بگلو، تهران، امیرکبیر.
[9]. ابن‌اثیر، عزالدین (1368). تاریخ کامل اسلام و ایران، ترجمۀ عباس خلیلی، ج 10، تهران، مؤسسه مطبوعاتی علمی.
[10].اسماعیلی، یوسف (1387). سیری در تاریخ تشیع مازندران (از آغاز تا پایان قرن هشتم هجری)، چاپ اول، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
[11]. بارانی، محمدرضا؛ نادریان، هدایت (1394). «پراکندگی جغرافیایی امامیه در ایران دوره سلجوقی»، مجلۀ تاریخ اسلام باقرالعلوم، ش61، بهار، ص31- 80.
[12]. ترکمنی آذر، پروین (1384). «مذهب دیلمان در دورۀ اسلامی»، فصلنامۀ فرهنگ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، زمستان، شمارۀ 56، ص1- 16.
[13]. جعفریان، رسول (1387). اطلس تشیع، تهران، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، تهران، بی‌نا.
[14]. ــــــــــــــ (1388). تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی، تهران، علم.
[15]. ــــــــــــــ (1395). مقدمه کتاب نیل المرام فی المذهب الائمه علیهم السلام، عبدالرحیم بن معروف رستمداری، کوشش رسول جعفریان، قم.
[16]. حموی، یاقوت (1399ق). معجم‌البلدان، ج 1، بیروت، دارالحیاء التراث العربی.
[17]. حسینی، سید محمد؛ آقا نوری، علی (1394). «همگونی تصوف با تشیع و کارکردهای اجتماعی و سیاسی آن در مازندران (760ـ795 ه‍.ق)»، فصلنامۀ شیعه‌پژوهشی، سال اول، شمارۀ 3، تابستان، ص117ـ140.
[18]. خواندمیر، غیاث‌الدین محمد (1380)، حبیب السیر، ج3، کوشش محمد دبیر سیاقی، تهران، خیام.
[19]. رحمتی، محمدکاظم (1392). زیدیه در ایران، تهران، پژوهشکدۀ تاریخ اسلام.
[20]. رابینو یاسنت لویی (1365). مازندران و استراباد، ترجمۀ غلام علی وحید مازندرانی، تهران، امیرکبیر.
[21]. رمضانپور، محمد؛ قاضی پورشیروان، طاهره؛ باغانی‌خانلق، معصومه (1395). «بررسی روابط اسپهبدان مازندران و شیعیان امامیه در دوره سلجوقی »،  فصلنامۀ تاریخ نو، سال ششم، شمارۀ 14، بهار، ص3ـ16.
[22]. شاهمرادی، مسعود (1395)، «تشیع امامی در دوران باوندیان اسپهبدی طبرستان»، رهیافت تاریخی دانشگاه اصفهان، شمارۀ 16، پاییز ، ص55ـ78.
[23]. شیخ طوسی، محمدبن حسن (1415ق). رجال، تحقیق جواد قیومی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
[24]. شیخ مفید، محمدبن محمد (1414ق). المسائل السرویه، تحقیق صائب عبدالحمید، بیروت، دارالمفید.
[25]. طبرسی، ابومنصور‌احمدبن‌علی (1416ق). الاحتجاج، تحقیق ابراهیم بهادری و محمد هادی به، ج 1، قم، اسوه.
[26]. طبری، ابوجعفرمحمد‌بن ابی‌القاسم (1420ق). بشاره‌المصطفی، تحقیق جواد قیومی، قم، انتشارات اسلامی.
[27]. غفاری قزوینی، قاضی احمد (1342). تاریخ جهان آرا، کوشش مجتبی مینوی، تهران، چاپخانه نیلپور.
[28]. قزوینی‌رازی، عبدالجلیل‌بن‌ابی‌الحسین (1331)، النقض، تحقیق سید‌ جلال‌الدین حسینی‌ارموی، تهران، چاپخانه سپهر.
[29]. گیلانی، ملا‌شیخ علی (1352). تاریخ مازندران، تصحیح و تحشیه منوچهر ستوده، تهران، ‌بنیاد‌ فرهنگ ایران.
[30]. معلمی، مصطفی (1387). «روابط خاندان باو با سلاجقه و قدرت سیاسی تشیع امامیه در سدۀ 5 و 6»، تاریخ اسلام در آیینۀ پژوهش، سال 5، شمارۀ سوم، شمارۀ مسلسل 19، پاییز، ص 125ـ154.
[31]. مادلونگ، ویلفرد (1378). «پادوسبانان»، ترجمۀ سودابه ‌مهدوی، اباختر، شمارۀ 2، زیر نظر سیروس مهدوی، ساری، مرکز پژوهش‌های  فرهنگی.
[32]. ــــــــــــــــ (1372). «تشیع امامی و زیدی در ایران»، ترجمۀ رسول جعفریان، کیهان اندیشه، شمارۀ 52، بهمن و اسفند ، ص149ـ161.
[33]. ــــــــــــــــ (1384). «زیدیه»، ترجمۀ سید محمد منافیان، پژوهشنامۀ حکمت و فلسفه اسلامی، شمارۀ 15، پاییز، ص177- 186.
[34]. مرعشی، سید‌ظهیرالدین (1368). تاریخ طبرستان، مازندران، رویان، به کوشش محمد حسین تسبیحی، تهران، شرق.
 [35]. مرتضی،‌ علی‌بن حسین (1405ق). رسائل المرتضی، به کوشش سید احمد حسینی و سید مهدی رجایی، ج 1، قم، دارالقرآن الکریم.
[36]. مسعودی، ابوالحسن‌علی (1370). مروج الذهب، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، جلد دوم، تهران، علمی و فرهنگی.
[37]. موسوی‌نژاد، سیدعلی؛ موسوی تنیانی، سید اکبر (1394). «بررسی انتقادی دیدگاه‌ها دربارۀ مذهب ناصر کبیر و خاندان او»، تاریخ اسلام باقرالعلوم، سال شانزدهم، شمارۀ دوم، مسلسل61، تابستان، ص55ـ86.
[38]. موحدابطحی، سیدعلی (1384). جلوه‌های تشیع در مازندران از آغاز تا دهۀ غدیر، قم، حبل‌المتین.
[39]. نجاشی، ابوالعباس (1416ق). الرجال، تحقیق سید موسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسۀ انتشارات اسلامی.
[40]. نعیمایی عالی، امین؛ وثوقی، محمدباقر (1397). «تأثیر اوضاع سیاسی و مذهبی مازندران و گیلان در سدۀ نهم هجری بر کتیبه­های ملک کیومرث بادوسپانی حاکم رویان و روستمدار»، تهران، دانشگاه تهران، مجلۀ پژوهش­های علوم تاریخ، سال 10، شمارۀ 1، بهار و تابستان.
[41]. هارونی، یحیی‌بن‌حسین (1387). الافاده فی تاریخ الائمه‌الساده، تحقیق محمدکاظم‌ رحمتی، تهران، میراث مکتوب.
[42]. یوسفی، صفر (1387). «سیر تحول دین و مذهب در مازندران»، مجلۀ فقه و تاریخ تمدن اسلامی دانشگاه آزاد مشهد، سال چهارم، شمارۀ 16، تابستان، ص167ـ192.
[43]. ــــــــــــــــ (1381). «سندی از مسافرت احتمالی امام حسن عسکری (ع) به نور و مازندران، مجموعه مقالات در گستره مازندران، دفتر دوم، کوشش قوام الدین بینایی و زین العابدین درگاهی، تهران، رسانش.
[44]. ــــــــــــــــ (1380). «فیل سنگی لاویج»، مجموعه مقالات در گستره مازندران، دفتر اول، کوشش قوام‌الدین بینایی و زین‌العابدین درگاهی، تهران، رسانش.