ارزیابی نظریه هرمنوتیکی شلایرماخر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، گروه فلسفۀ دین، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

در این مقاله با تفکیک رویکرد و نظریۀ هرمنوتیکی از یکدیگر، ابتدا نظریۀ هرمنوتیکی فردریک شلایرماخر الاهی‌دان پروتستان سدۀ نوزدهم توضیح داده شده سپس با تکیه بدان، رویکرد هرمنوتیکی وی بیان و ارزیابی شده‌است. به باور وی، اولاً باید در فرایند فهم متن، علاوه بر متن به ذهنیت نویسنده هم توجه کرد وگرنه مفسر نمی‌تواند به فهم خویش از اثر نویسنده مطمئن شود. ثانیاً، افزون بر قواعد گرامری و زبانی، قواعد و روش‌هایی نیاز است تا مفسر به تعبیر وی، بتواند ذهنیت نویسنده را بازسازی کند ثالثاً وی معتقد بود که مفسر در بازسازی ذهنیت نویسنده باید پیشفرض‌های خویش را کنار بگذارد تا بتواند به فهم اثر نویسنده دست یابد رابعاً وی همچنان «روش» را راه دستیابی به ذهنیت نویسنده می‌داند و در نتیجه، دستیابی به فهم نهایی یعنی مقصود نویسنده را ممکن اما دشوار می‌شمرد. نظریۀ هرمنوتیکی شلایرماخر برغم نوآوری‌های قابل توجه مانند ۱) توجه به مفهوم فهم به‌مثابۀ هدف یک نظریۀ هرمنوتیکی ۲) ارائه نظریه‌ای درباره سرشت زبان، ۳) توجه به درهم تنیدگی زبان و اندیشه ۴) تاکید بر نقش ذهنیت نویسنده در فرایند فهم و ۵) ارائه روش‌هایی برای دستیابی به ذهنیت نویسنده، کوشیده‌است تا با تکیه بر امکان اپوخه کردن پیشفرض‌های مفسر در فهم متن 6) راه را برای بازتولید ذهنیت نویسنده باز و 7) از عینیت فهم به معنای امکان دستیابی به ذهنیت نویسنده در چارچوب سنت تاریخی وی دفاع کند. اما هرمنوتیست‌های پسامدرن مانند گادامر بر این باورند که اپوخه‌کردن پیشفرض‌های مفسر در فهم متن و در نتیجه، بازتولید ذهنیت نویسنده و دستیابی به فهم عینی یعنی ذهنیت نویسنده در چارچوب سنت تاریخی وی ممکن نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


بیات، محمدرضا (۱۴۰۲). نسبت نواندیشی دینی و رویکردهای هرمنوتیکی: گامی در ایضاح مفهومی نواندیشی دینی، نواندیشی دینی، تاملاتی در رویکردها، به کوشش حمید سعادتی. تهران، هرمس.
ــــــــــ، باقری محمدعلی (۱۴۰۰) ارزیابی نظریۀ هرمنوتیکی اسپینوزا، فلسفه دین، دوره 18، شماره 4، دی 1400، صص ۴۹۵-۵۱۸،
حسینی، حسن (۱۳۹۸) آشنایی با گادامر در سه جستار، تهران، نگاه معاصر.
ژان گروندن (۱۳۹1) هرمنوتیک، ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی، تهران، ماهی.
سایکس، استون (۱۳۷۶) فردریش شلایرماخر، تهران، انتشارات گروس.
شلایرماخر، فریدریش (۱۴۰۱) هرمنوتیک (دست نوشته‌های سال‌های ۱۸۰۹ و ۱۸۱۹)، ترجمه باسط، محمد ابراهیم، تهران، نشر نی.
صدر، سید محمدباقر (۱۴۰۸ هجری) دروس فی العلم الاصول، القسم الاول من الحلقه الثانیه، قم، اسماعیلیان.
فورستر، مایکل (۱۳۹۵) شلایرماخر، ترجمه سید مسعود حسینی، تهران، ققنوس.
کونگ، هانس (۱۳۸۶) متفکران بزرگ مسیحی، ترجمه گروه مترجمان، قم، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
واعظی، احمد (۱۳۸۰) درآمدی بر هرمنوتیک، تهران، موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.