بررسی تطبیقی دو روایت آئینی از آبان‌یشت و دفتر دیوان گوره

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، گروه ادیان و عرفان تطبیقی، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 استاد، گروه ادیان و عرفان تطبیقی، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

10.22059/jrm.2025.391007.630592

چکیده

در این مقاله، به بررسی مفهوم نجات و نجات‌بخشی در روایت کشتی طوفان‌زده از دو متن دینی می‌پردازیم و آن‌ها را با یکدیگر تطبیق می‌دهیم. این دو متن عبارتند از: روایت نجات «پائوروه» در یشت پنجم (آبان‌یشت) از اوستای متأخر، و روایت نجات «گلیمه‌کوول» در دفتر دیوان گوره، از متون دینی آیین یاری. هرچند این پژوهش بر روایتی مشخص از آبان‌یشت متمرکز است، اما زمینه‌ای گسترده‌تر را نیز می‌گشاید و نشان می‌دهد که روایت‌های اساطیری در متون دینی یاری، تا چه اندازه با ادبیات دینی ایران باستان همسویی دارند. روش‌شناسی این پژوهش صرفاً مبتنی بر رویکرد زبان‌شناختی نیست، بلکه تحلیل محتوا و بررسی متنی را نیز در دو روایت مورد نظر دربرمی‌گیرد. در این مسیر، ابتدا متون آیینی یاری معرفی می‌شوند؛ سپس بخش‌هایی از روایت گلیمه‌کوول بر اساس نسخه خطی دیوان گوره آوانویسی، ترجمه و شرح داده شده و تمامی فرازهای این روایت تبیین می‌گردد. همچنین روایت کوتاه پائوروه نیز ارائه و تحلیل می‌شود. در ادامه، دو روایت به‌صورت تطبیقی بررسی شده و وجوه شباهت آن‌ها شناسایی و تبیین می‌گردد. افزون بر این، با ارائه یک نتیجه‌گیری موردی، نشان داده می‌شود که چگونه مفاهیم برگرفته از متون آیین یاری می‌توانند در تبیین زوایای مختلف برخی روایت‌های ادبیات دینی ایران باستان مؤثر باشند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


پورداوود، ابراهیم (1377). یشت‌ها. جلد اول. تهران: نشر اساطیر.
تفضّلی، احمد (1376). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. به کوشش ژاله آموزگار تهران: سخن.
حیدری، سید کسری (1403). پرشنگ کلام نگاهی به کلام و سنت یارسان از دریچۀ نقد آثار مینورسکی و ایوانف در زمینۀ اهل‌حق. تهران: نشر کرگدن.
زرشناس، زهره و حسینی، نغمه (1391). روایت پائوروه در آبان‌یشت. ویژه‌نامۀ فرهنگستان، زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، 1، 39-52.
کریستن سن، آرتور (1345). مزداپرستی در ایران قدیم. ترجمۀ ذبیح الله صفا. تهران: موسسۀ انتشارات دانشگاه تهران.
گیمن، دوشن (1375). دین ایران باستان. ترجمه رویا منجّم. تهران: فکر روز.
هنری هوک، ساموئل (1391). اساطیر خاورمیانه. ترجمۀ ع. ا. بهرامی. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
نسخۀ خطی (1313)، دفتر دیوان گوره (پردیوری)، کرمانشاه، توتشامی، تکیۀ حیدری.