تبیین هویت غیبیه بر اساس حکمت حدیثی شیعی و قیاس آن با آراء ابن عربی‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدرس فلسفه و عرفان، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

این نوشتار به نحو توصیفی تحلیلی درصدد تبیین هویت غیبیه، حضرت احدیت و حضرت واحدیت و احکام مترتب بر آنها از منظر حکمت حدیثی شیعی و قیاس آن با آراء ابن عربی است، بنحوی که در ابتداء بر اساس نصّ دانستیم که «کنه هویت غیبیه» غیر از «ذات هویت غیبیه» و «اسمائش» است به طوری که اولاً طبق حکمت حدیث‌ شیعی، مراتب نظام هستی در مرتبه امری عبارتند از: کنه هویت غیبیه، ذات هویت غیبیه، حضرت احدیت و حضرت واحدیت، که مراد از ذات هویت غیبیه، همان حضرت هو در (هو الله احد) و «احد» صفت ذاتی هو و واحدیت، وجه احدیت است به نحوی که هم از حیث وجودی و هم از حیث احکام وجودی میان «کنه هویت غیبیه» با «ذات هویت غیبیه» و «اسماء» نوعی بینونیت در کینونیت و اشتراک لفظی در وجود حاکم است که ابن عربی نیز همین معنارا تصریح نموده؛ ثانیاً ذات (هو) که وجه بالطبع کنه غیبیه است دارای دو حیثیت اثباتی و تنزیهی برای کنه‌غیبیه است واین دو حیثیت بواسطه احدیت سلبیه ظاهرشده، چراکه حضرت احدیت دارای دو حیثیت سلبی و ایجابی است، احدیت سلبی هرگونه اسم و تعین کمالیه‌ای را از کنه ذات نفی می‌کند اما احدیت ایجابی، مصدر همه اسماء و علت تحقق حضرت واحدیت است که درقیاس با آراء ابن عربی او نیز احدیت را به دو ساحت عینی و کثیر تقسیم و حضرت واحدیت-راظهور واحدیت کثیر می‌داند، ضمن اینکه او نیز همچون حکمت حدیثی، نسبت میان وجود لابشرط با دیگر مراتب وجود را بنحو اشتراک لفظی و نسبت میان مراتب مادون او با یکدیگر را اشتراک معنوی می‌داند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابن عربی، محمد ابن علی (1377). کشف المعنی. تهران: نشر بخشایش. چاپ اول.
ابن عربی، محمد ابن علی (1400). انشاء الدوائر. ترجمه محمد خواجوی. تهران: نشر مولی. چاپ چهارم.
ابن عربی، محمد ابن علی (2003). کتاب المعرفه. محقق محمد امین ابو جوهر. دمشق: نشر التکوین. چاپ اول.
ابن عربی، محمد ابن علی (بی تا). الفتوحات المکیه. بیروت: دارالصادر.
ابن عربی، محمد ابن علی (1366). فصوص الحکم. تصحیح: عفیفی. تهران: انتشارات الزهرا سلام الله علیها.
ابن عربی، محمد ابن علی (1375). رسائل ابن عربی. ویراستار: نجیب مایل هروی. تهران: نشر مولی/ چاپ دوم.
سید ابن طاووس، رضی الدین (1390). اقبال الاعمال. ترجمه: محمد روحی. تهران: نشر سماء قلم، چاپ اول.
سید رضی (1387). نهج البلاغه. ترجمه: علی دوانی. تهران: نشر بنیاد نهج البلاغه.
صدوق، ابوجعفر محمد ابن علی ابن الحسین قمی (1385). عیون الاخبار الرضا علیه السلام. ترجمه: مستفید و غفاری قم: نشر دارالکتب الاسلامیه. چاپ اول.
صدوق، ابوجعفر محمد ابن علی ابن الحسین قمی (1392). توحید صدوق. ترجمه: محمد علی سلطانی. قم: نشر ارمغان طوبی. چاپ اول.
طوسی، محمد بن حسن (1399). امالی طوسی. ویراستاران: علی اکبر غفاری و بهزاد جعفری. قم: دارالکتب الاسلامیه.
علامه مجلسی، محمد باقر (1390). بحارالانوار. قم: نشر دارالکتب الاسلامیه. چاپ سوم.
علی ابن ابراهیم قمی (1313). تفسیر قمی. تحقیق: جزایری. نجف اشرف: نشر اعلمی.
قمی، محمد بن ‌محمدرضا  (1396). تفسیر کنزالدقائق. قم: دفتر نشر انتشارات اسلامی.
قونوی، صدرالدین (1389). مصباح الانس فناری. ترجمه: محمد خواجوی. تهران: نشر مولی. چاپ سوم.
قیصری داوود (1390) شرح فصوص الحکم قیصری. ترجمه: محمد خواجوی. تهران: نشر مولی، چاپ اول.
کلینی، محمد ابن یعقوب (1391). اصول کافی. ترجمه: محمدرضا انصاری. تهران: انتشارات هجرت. چاپ اول.