دیدگاه ابن عربی در باب بازتاب اصل وحدت وجود بر ارزشمند شدن روابط اجتماعی انسانها‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکدۀ الهیات و معارف اهل‌البیت(ع)، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

2 دانشیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشکدۀ الهیات و معارف اهل‌البیت(ع)، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

3 دانشیار، فلسفه و کلام اسلامی، دانشکدۀ الهیات و معارف اهل‌البیت(ع)، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

اندیشۀ «وحدت وجود» یکی از بنیادی‌ترین ارکان عرفان نظری ابن عربی است که بر یگانگی مطلق وجود و تجلی آن در صور گوناگون هستی تأکید دارد. این نگرش، نه ‌تنها برداشتی عرفانی و الهیاتی از رابطۀ انسان با خداوند ارائه می‌دهد، بلکه می‌تواند به‌عنوان مدلی اخلاقی-اجتماعی نیز مورد استفاده قرار گیرد. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی-تحلیلی به بررسی قابلیت‌های اندیشۀ وحدت وجود در ارتقای کیفیت روابط اجتماعی انسان‌ها می‌پردازد. بر مبنای این دیدگاه، همه موجودات، جلوههای گوناگون حقیقتی واحدند و همین وحدت ذاتی، پایه ‌ای برای پذیرش دیگران، کاهش تعارض و گسترش تفاهم فراهم می‌آورد. این بینش می‌تواند مبنای ارزش‌‌هایی چون احترام به کرامت انسان، محبت بی‌‌قید، عدالت اجتماعی و همزیستی مسالمت‌‌آمیز در جامعه قرار گیرد. اندیشۀ ابن عربی با نفی مرزهای خشک میان خودی و غیرخودی، زمینه‌ای برای نوعی انسان‌گرایی معنوی فراهم می‌آورد که از دل عرفان اسلامی بر می‌خیزد. در دنیای امروز که با بحران هویت، خشونت و گسست‌‌های اجتماعی مواجه است، بازخوانی این اندیشه می‌تواند پاسخی مؤثر به نیاز بشر برای بازسازی روابط انسانی باشد. در نهایت، وحدت وجود می‌تواند به‌عنوان الگویی اخلاقی، پیونددهندۀ معرفت عرفانی و کنش اجتماعی تلقی شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابن عربی، محمد بن علی (بی تا). الفتوحات المکیه،‌دار صادر، بیروت
ــــــــــ (1375). فصوص الحکم، تهران: انتشارات الزهرا
ــــــــــ (1380). فصوص الحکم، تصحیح و تعلیق ابوالعلا عفیفی، تهران: انتشارات الزهرا.
ــــــــــ (1332). تهذیب الاخلاق، کویت: عالم الفکر.
ــــــــــ (1946). رساله غوثیه، ترجمه: حسن گیلانی، تصحیح: نجیب مایل هروی، تهران: انتشارات مولی
ــــــــــ (1336). انشاء الدوائر، لیدن به کوشش نیبرگ
ــــــــــ (1391). مواقع النجوم، تصحیح محمد خواجوی، تهران: انتشارات مولی.
بهارنژاد، زکریا (1386). ابن عربی و نظریه وحدت وجود، نشریه آیینه معرفت، دوره پنجم، شماره دهم.
توسلی، غلامعباس (1386). نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران: انتشارات سمت.
جهانگیری، محسن (1359). محیی الدین عربی چهره برجسته عرفان اسلامی، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانش. 11-حسینی نسب، سیدداوود، مصطفی پور، کبری، 1391، بررسی رابطه بین مهارتهای ارتباطی مدیران باسلامت سازمانی مدارس
رابرتسون، یان (1372). درآمدی بر جامعه، ترجمه حسین بهروان، مشهد: آستان قدس رضوی.
شجاری، مرتضی (1389). مسئولیت اخلاقی از دیدگاه ابن عربی، فصلنامه تأملات فلسفی، شماره ششم.
قیصری، داوود (1387). شرح قیصری بر فصوص الحکم ابن عربی، ترجمه و تعلیق محمد خواجوی، تهران: انتشارات مولی
علمی سولا، محمدکاظم، رسولی، زهرا (1383). نتایج کاربردی و نقش باور به نظریه وحدت شخصی وجود ابن عربی در زندگی انسان، نشریه قبسات، دوره چهارم، شماره هفتاد و ششم
لوپز، خوزه، اسکات، جان (1391). ساختار اجتماعی، ترجمه یوسف صفاری، تهران: آشتیان.
مهدی پور، حسن (1402). تبیین امکان اخلاق بر اساس نظریه وحدت وجود ابن عربی، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
ویسی، زاهد (1392). ترجمه تهذیب الاخلاق، تهران: نشر جامی