ارمغان علمی و معرفتی فناء فی الله و بقاء بالله از منظر ابن‌عربی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، گروه فلسفه، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران؛

2 استاد مدعو گروه فلسفه‌وکلام اسلامی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم- سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران؛ دانشیار، گروه فلسفه ‌و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران؛

3 استاد مدعو گروه فلسفه ‌و کلام اسلامی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم‌سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران؛ استاد، بازنشسته گروه فلسفه ‌و کلام اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران؛

چکیده

علی­رغم تلاش­های علمی صورت‌گرفته در موضوع فناء فی­الله و بقاء بالله، تعیین تحفۀ ارزشمند منزل فنا و رهاورد آن و پاسخ­گویی به تناقض ادراک سالک در حال فناء ذاتی! همچنان در هاله­ای از ابهام است. این مقاله مدعی است رهاورد این منزل، همان جان سالک است که معرفتی نوین از ادراک تام وحدت با حق، با آن آمیخته و ممزوج شده است. عارف در منازل متعدد فنا پله­پله به فنای خویش و ماسوی­الله در افعال، صفات و ذاتِ حق معرفت حضوری می­یابد و حقیقت، بی­واسطۀ حد و رسم و مفاهیم، بنا به وسعت ظرف انسان نزد او جلوه­گر خواهد شد. بنابر قرائت صحیح از فنا و دستاوردهای آن، تناقض ابتدایی رخت برمی­بندد، زیرا اساس این پارادوکس ظاهری یا بر نفی محملِ علم است و یا بر خلوّ آن از معارف در حال فناء ذاتی. وقتی جان بدون هلاکت و تغییر باقی است می­تواند ظرف علم نامحدود الاهی واقع گردد و جان هیچ­گاه از هرگونه معرفتی خالی نخواهد بود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1.  

    1. قرآن کریم
    2. ابن‌عربی، محیی الدین، فتوحات مکیه، بیروت، دار صادر، بی تا، چاپ اول.
    3. ابن‌عربی، محیی الدین، فتوحات مکیه، تحریر: عثمان یحیی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1994م، چاپ دوم.
    4. ابن‌عربی، محیی الدین، مجموعه رسائل ابن‌عربی: اصطلاح الصوفیة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1367ق، چاپ اول.
    5. ابن‌عربی، محیی الدین مجموعه رسائل ابن‌عربی: التجلیات، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1367، چاپ اول.
    6. ابن‌عربی، محیی الدین، مجموعه رسائل ابن‌عربی: الفناء فی‏ المشاهدة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1367ق، چاپ اول.
    7. ابن‌عربی، محیی الدین، رساله ما لا یعول علیه، بی جا، المکتبه الصوفیه الصغیره، 2017م.
    8. ابن‌عربی، محیی الدین، مشاهد الاسرار القدسیة و مطالع الانوار الالهیة، تحریر: سعید عبدالفتاح‏، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1426ق، چاپ اول.
    9. ابن‌عربی، محیی الدین، فصوص الحکم، مترجم: ابوالعلاء عفیفی، تهران، انتشارات الزهرا، 1370.
    10. اسیری لاهیجی، محمد، مفاتیح الإعجاز فی شرح گلشن راز، تحریر: میرزامحمد ملک­الکتاب‏. بمبئی، بی نا، 1312.
    11. الحسنی، ابوالعباس احمد بن عجیبة، إیقاظ الهمم فی شرح الحکم، مترجم: محمد عبدالقادر نصار، قاهرة، دار جوامع الکلم، 2005م، چاپ اول.
    12. الحکیم الترمذی، محمد بن علی، ختم الاولیاء، تحریر: عثمان اسماعیل یحیی، بیروت، مهد الآداب الشرقیه، 1422 ق، چاپ دوم.
    13. الفاروقی­السرهندی/ احمد المنزلوی/ محمد مراد، المکتوبات السرهندی (مکتوبات الامام الربانی)، ج2، تحریر: عبدالله احمد الحنفی المصری/ علیرضا قشلی، قاهره، مکتبه النیل، بی تا، چاپ اول.
    14. تهانوی، محمدعلی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، بیروت، مکتبه لبنان ناشرون، 1996، چاپ اول.
    15. جامی، عبدالرحمن، نفحات الانس، مترجم: ولیام ناسولیس/ مولوی غلام عیسی/ مولوی عبدالحمید، کلکته، مطبعه لیسی، 1858.
    16. رستمیان، محمد علی، «فنا و نیروانه (مقایسه بین غایت سلوک در عرفان اسلامی و بودایی)» ، هفت آسمان، ۱۳۸۳، شماره ۲۴.
    17. 17. طباطبایی، سیدمحمدحسین، طریق عرفان: ترجمه رسالة الولایة، قم، نشر بخشایش، 1423ق، چاپ اول.
    18. طوسی، ابونصر سراج، اللمع فی التصوف، قاهره، مطبعه بریل لیدن، 1914.
    19. عبداللهی، مهدی، «تحلیل فلسفی فناء فی‌الله از منظر صدرالمتالاهین»، اندیشه دینی، زمستان ۱۳۹۳، شماره ۵۳.
    20. عبدی، حسن/ الاهی­منش، رضا، «بررسی تطبیقی فناء فی‌الله در عرفان اسلامی و مکشه در مکتب ادویته ودانته با تأکید بر آرای ابن‌عربی و شنکره»، انوار معرفت، پاییز 1398، شماره ۱۷.
    21. عرب جعفری محمدآبادی، مهدی/ شعبانزاده، مریم، «مقایسه مفهوم فنا در اندیشه­های ابوسعید ابوالخیر و سهراب سپهری»، فصلنامه عرفانیات در ادب فارسی، تابستان ۱۳۹۵، شماره ۲۷.
    22. فریدی، مریم/ تدین، مهدی، «از فنا تا وحدت در اندیشه مولانا و ابن فارض»، مطالعات تطبیقی، سال هفتم، پاییز ۱۳۹۲، شماره ۲۷.
    23. قیصری، داوود، رسائل قیصری، کتاب التوحید و النبوه و الولایه، مترجم: سیدجلال الدین آشتیانی/ محمدرضا قمشه­ای، مشهد، دانشگاه مشهد، 1357ش.
    24. کاشانی، عبدالرزاق، اصطلاحات الصوفیه، ج4، مترجم: محمد خواجوی، تهران، نشر مولی، 1391 ش.
    25. کاشانی، عزّالدین محمود بن علی، مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، تهران، نشر هما، 1382، چاپ اول.
مجله ادیان و عرفان
دوره 55، شماره 1
شهریور 1401
صفحه 242-227

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار