بررسی نماد سلام‌گاه‌ها «بَردِکِل‌ها» در قوم بختیاری شمال خوزستان براساس نمادگرایی میرچا الیاده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه ادیان و عرفان تطبیقی دانشگاه شهرکرد؛

چکیده

نمادهایی مثل نماد «بَردِکِل» در فرهنگ بختیاری به عنوان یک نماد معنوی، جایگاه ویژه­ای داشته است که در این جستار به تحلیل و بررسی این نماد براساس دیدگاه­های میرچا الیاده پرداخته می­شود. روش پژوهش نیز میدانی- کتابخانه­ای و به شیوۀ تحلیل محتوای کیفی است. براساس بررسی­های شکل‌گرفته «بَردِکِل» نماد سوگند، باروری، بارش، حاجت، نگهبانی و زندگی دوباره است. با بررسی­ منابع گوناگون و تحلیل نمادهای اساطیری، «بَردِکِل» در قوم بختیاری ریشه­های مذهبی و معنوی در ایران باستان و بعد از باستان دارد. تحقیقات نشان می­دهد مردمان این سرزمین که عمدتاً عشایر هستند، با سنگ­چینی روی تپه­های مشرِف به امام­زاده­ها به دنبال القای معانی هستند که در زندگی آنان بسیار کارایی دارد. الیاده معتقد است وقتی نمادهای امر مقدس در قالب امور دنیایی پدیدار می­شوند، میان امر مقدس و دنیایی رابطه دیالکتیک برقرار می­کنند، و تبدیل امر دنیایی به امر مقدس در ضمیر ناخودآگاه آدمی وجود دارد که کاملاً از آن آگاه است. بنابراین، در این جستار بر پایۀ رابطۀ امر مقدس و دنیایی، به دنبال القای معانی و تأثیرگذاری این نماد در زندگی مردم هستیم.
 

کلیدواژه‌ها


  1. کتاب مقدس (عهد عتیق و عهد جدید)، ترجمه انجمن مقدس ایران، ایران، 1987.
  2. الیاده، میرچا. رساله در تاریخ ادیان، ترجمۀ جلال ستاری. تهران: سروش، 1389.
  3. الیاده، میرچا. اسطوره بازگشت جاودانه، ترجمۀ بهمن سرکاراتی. تهران، طهوری: 1390.
  4. الیاده، میرچا. اساطیر، مناسک، نمادها، ترجمۀ نازنین مدنی و منصور مدنی. شیراز: نوید، 1394.
  5. ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد. آثار الباقیه عن القرون الخالیه، ترجمۀ پرویز اذکایی. تهران: نی، 1392.
  6. امیراحمدی، بهرام. «نقش سنگ در زندگی کوچ­نشینان بختباری»، رشد آموزش علوم اجتماعی، زمستان 1368، صص1-5.
  7. بختیاری، علی­قلی خان، لسان­السلطنه سپهر، عبدالحسین. تاریخ بختیاری. تهران: اساطیر، 1362.
  8. بختیاری، هوشنگ. گویش بختیاری در شاهنامه. اهواز: معتبر، 1391.
  9. پورداوود، ابراهیم. یشت‌ها، ج2. تهران: اساطیر، 1386.
  10. حسن­زاده رهدار، حسین. از بختیاری تا بختیاری. اهواز: لاجورد، 1382.
  11. داوودی حموله، سریا. دانشنامۀ قوم بختیاری. اهواز: معتبر، 1393.
  12. سرلو، خوان ادواردو. فرهنگ نمادها، ترجمۀ مهرانگیز اوحدی. تهران: نیل، 1392.
  13. شوالیه، ژان و گربران، آلن. فرهنگ نمادها، ترجمۀ سودابه فضایلی. تهران: جیحون، 1379.
  14. طبیبی، حشمت­الله. مبانی جامعه­شناسی ایلات و عشایر. تهران: دانشگاه تهران، 1378.
  15. قنبری عدیوی، عباس. امثال و حکم بختیاری. شهرکرد: ایل، 1381.
  16. گال، مردیت و همکاران. روش­های تحقیق کمی و کیفی، ترجمۀ احمدرضا نصر اصفهانی. تهران: سمت، 1386.
  17. مددی، حسین. نماد در فرهنگ بختیاری. اهواز: مهزیار، 1386.
  18. نوروزی، علی­یار، گَر و بَرد (جستاری پیرامون کارایی دیرین سنگ در بختیاری)، اهواز، خط تیره، 1398.
  19. Eliade, Mircea, Image and Symbol, translated by Philip Mairet, New York, Sheedand Ward, 1969.
  20. Ellade Mircea, Traite’ d’histore des religons, paris, 1949; nouvelle e’dition 1964.
  21. Guenon, Rene, Le symbolism de la croix. Paris, 1931.
  22. Hartley Burr, Alexander, Le cercle du mond (The world’s rim: Great mysteries of the north American Indians), Paris, 1962.
  23. Leenhardt, Notes dethnolohie neo-caledonienne,paris, 1930.
  24. Roux Jean-Paul. Faune et Flore sacrees dans les societies Altaiquws, paris, 1966.

ب) منابع میدانی محلی (مصاحبه­شوندگان)

  1. سید مراد فاطمی، مطلع محلی، 78ساله، روستای شاه ابوالقاسم، شهرستان لالی، خوزستان، 22/10/1399، (کد 1).
  2. سید غلام­آقا نبوی، مطلع محلی، 64ساله، روستای شاه ابوالقاسم، شهرستان لالی، خوزستان، 22/10/1399، (کد 2).
  3. سید اسحاق موسوی صالحی، 71ساله، مطلع محلی، روستای کارتا، شهرستان ایذه، خوزستان، 24/10/1399، (کد 3).
  4. سیدعیسی موسوی صالحی، 68ساله، مطلع محلی، روستای کارتا، شهرستان ایذه، خوزستان، 24/10/1399، (کد 4).
  5. سید سیاوش موسوی صالحی، 74ساله، مطلع محلی، روستای کارتا، شهرستان ایذه، خوزستان، 24/10/1399، (کد 5).
  6. سید سلطانمراد نبوی، مطلع محلی، 52ساله، روستای شاه ابوالقاسم، شهرستان لالی، خوزستان، 22/10/1399، (کد 6).
  7. سید نظام موسوی، مطلع محلی، 61ساله، روستای امام­زاده عبدالله، شهرستان اندیکا، خوزستان، 23/10/1399 (کد 7).
  8. سید شکرالله موسوی، مطلع محلی، 60ساله، روستای شا­هزاده عبدالله، شهرستان اندیکا، خوزستان، 23/10/1399، (کد، 8).
  9. سید حمید فاطمی، مطلع محلی، 58ساله، روستای شاه ابوالقاسم، شهرستان لالی، خوزستان، 22/10/1399، (کد، 9).
  10. سید علی­جان موسوی صالحی، 65ساله، مطلع محلی، روستای کارتا، شهرستان ایذه، خوزستان، 24/10/1399، (کد، 10).
  11. سید علیمراد موسوی صالحی، 72ساله، مطلع محلی، روستای کارتا، شهرستان ایذه، خوزستان، 24/10/1399، (کد، 11).
  12. سیده ایران موسوی صالحی، 68ساله، مطلع محلی، روستای کارتا، شهرستان ایذه، خوزستان، 24/10/1399، (کد، 12).
  13. سیده مریم موسوی، 71ساله، مطلع محلی، روستای شاهزاده عبدالله، شهرستان اندیکا، خوزستان، 23/10/1399، (کد، 13).