سلوک عملی در مکتب یوگه و طریقۀ شطاریه با تأکید بر رسالة جواهر خمسة محمد غوث گوالیاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، گروه ادیان و عرفان، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دانشیار، گروه ادیان و عرفان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 . دانشیار، گروه ادیان و عرفان، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

در سرزمین هند، تصوف اسلامی و آیین یوگه، به عنوان دو مکتب عرفانی، مناسبات تنگاتنگی را با یکدیگر تجربه کرده‌اند. بررسی‌های تطبیقی نشان می‌دهند که شماری از آداب و اعمال سلوکی تصوف اسلامی و مکتب یوگه با هم تلفیق یافته‌اند و دستورالعمل‌های طریقتی شطاریه در هند، به خصوص از زمان شیخ محمد غوث گوالیاری، بیشترین تلفیق را با آداب مراقبه در مکتب یوگه داشته‌اند. پژوهش حاضر به‌سیاق تحلیلی و تطبیقی و با مطالعۀ مندرجات یکی از مهمترین آثار طریقتی و عرفان عملی شطاریان، یعنی جواهر خمسة شیخ محمد غوث گوالیاری، و مفاد یوگه‌سوتره‌های حکیم مشهور هندی، پتنجلی، به بررسی مشابهت‌ها و تأثیرپذیری‌های میان طریقة شطاریه و مکتب یوگه پرداخته‌است. بر بنیاد این پژوهش روشن می‌شود که عارفی مسلمان، مانند شیخ محمد غوث، در به‌کارگیری روش‌های عملی مکتب یوگه در نظام عرفان عملی خود، مانعی مشاهده نکرده‌است. کاربست اذکار اسلامی به‌همراه اعمال بدنیِ یوگه در سلوک عملی طریقة شطاریه، یکی از بهترین نمونه‌های تلفیق روش عرفانیِ عرفان هندویی و تصوف اسلامی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


داراشکوه، محمّد (1387). مجمع البحرین. ترجمۀ جمشید ارجمند. تصحیحِ داریوش شایگان.تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
عدلی، محمدرضا (1398). مروری بر ادبیات شطاریه. اطلاعات حکمت و معرفت. (2) 14. 34-37.
غوثی شطاری، محمد (2001). گلزار ابرار. چاپ محمد ذکی. پتنه.
گوالیاری، شیخ محمد غوث ([بی‌تا.]). جواهر خمسه. چاپ سنگی. [بی‌جا.].
لاهوری، غلام سرور (1914). خزینۀالاصفیا. کانپور.
Adli, Mohammadreza (1398). Morūri bar adabiyāte Shattāriyeh. Faslnameh Elmi-Takhassosi-e Ettelā`aāt wa Ma`arefat. 14(2). 34-37. (in Persian)
Ahmad, QaziMoin-uddin (1963). History of the Shattari Silsila. Thesis Submitted for PhD. Department of History. Delhi.
Arjun Singh, Naorem (2019). Yoga the Way of Life. Delhi.
Bajpai, R. S. (2002). The Splendours and Dimensions of Yoga. Vol.1. New Delhi.
Bhoja Raja (1883). The Yoga Aphorism of Patanjali with the Commentary of Bhoja Raja. Rajendralala Mitra (trans.). Calcutta.
Dārāshokūh (1387). Majma` al-Bahrain. Jamshid Arjomand (trans.). Dariush Shayegan (ed.). Tehran. (in Persian)
Eliade, Mircea (1975). Patanjali and yoga. Charles Lam Markmann (trans.). New York.
Idem (2009). Yoga: Immortality and Freedom. Willard R. Trask (trans.). New Jersey.
Idem (1993). Yoga. The Encyclopedia of Religion. New York.
Ernst, Carl W. (2008). Jawāher-e Ḵamsa. Encyclopædia Iranica. Vol. XIV (6). 608-609.
Idem (2016). Refractions of Islam in India: Situating Sufism and Yoga. New Delhi.
Idem (2005). Situating Sufism and Yoga. Journal of the Royal Asiatic Society. Third Series. 15(1).15-43.
Finger, Alan and Newton, Wendy (2018). Tantra of the Yoga Sutras: Essential Wisdom for Living with Awareness and Grace. U.S.A.
Ghowsi-e Shattari, Mohammad (2001). Golzār-e Abrār. Mohammad Zaki (ed.). Patna. (in Persian)
Gwaliyari, Muhammad Ghawth (“n.d.”). Jawāhir al-Khamsah. Lithography. “n.p.”. (in Persian)
Jain, Dhananjay (2023). Yoga: Unlocking the Secrets of Preventive Health and Optimal Living. India.
Kumar Pal, Tarit (2020) Subtle and Physical Aspects of Human Beings. India.
Lāhūri, Gholām Sarwar (1914). Khazinah al-Asfiyā. Kanpur. (in Persian)
Patanjali (1912). The Yoga Sutras of Patanjali: the book of the Spiritual Man. an interpretation by Charles Johnston. New York.
Raja, Hareesh (2000). Prajna Yoga. New Delhi.
Rizvi, S.A.A. (1978). A History of Sufism in India. New Delhi.
Saraswati, Satyananda (1996). Asana Pranayama Mudra Bandha. Bihar-India.
Sturgess, Stephen (2014). The Book of Chakras & Subtle Bodies: Gateways to Supreme Consciousness. London.
Swami, Kriyananda (2004). Yoga Book. Delhi.
Vāchaspati Miśra (1998). Patanjali`s Yoga Sutras with the commentary of Vyāsa and the gloss of Vāchaspati Miśra. Rāma Prasāda (trans.). Rai Bahadur Śrīśa Chandra Vasu (intro.). New Delhi.
Vyāsa (1998). Patanjali`s Yoga Sutras with the commentary of Vyāsa and the gloss of Vāchaspati Miśra. Rāma Prasāda (trans.). Rai Bahadur Śrīśa Chandra Vasu (intro.). New Delhi.
Woodroffe, Sir John George (2013). The Great Liberation: Mahānirvāṇa Tantra. Delhi.
Worle, Luise and Pfeiff, Erik (2010). Yoga as Therapeutic Exercise: A Practical Guide for Manual Therapists. Amsterdam.