نگرش دین‌یاران به پاندمی کرونا مطالعه موردی:طلاب شهر قم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد ادیان و عرفان، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

2 دانشیار، گروه ادیان و فلسفه، دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

چکیده

با توجه به تأثیر طلاب بر گروه‌های دینداری در ایّام کرونا، سعی شد اطلاعاتی دربارۀ نگرش ایشان نسبت به این پدیده از دوران قرنطینه تا تولید واکسن جمع‌آوری شود تا برمبنای آن بتوان کمّ و کیفِ تأثیر این گروه را بر زیست دینی-اجتماعی جامعۀ ایران بهتر درک کرد. به‌ این منظور، با روش کیفی به ثبت نگرش طلاب در شهر قم به‌عنوان مرکز اصلی حضور طیف‌های مختلف آنان اقدام شد. پژوهش حاضر در دو مرحلۀ زمانی، یکی از اواخر آذر ۹۹ تا ابتدای اسفند ۹۹ و دیگری در بهمن 1400 در قالب پرسشنامه و مصاحبه‌های شفاهی صورت پذیرفت. با توجه به روش زمینه‌ای، از میان داده‌ها تنها پاسخ‌ 51 نفر از طلاب به‌عنوان داده‌های اصلی و کم‌خطا مورد پردازش قرار گرفت. نتایج پژوهش در مرحلۀ اول، غلبۀ نگرش محافظه‌کارانه (احتیاط و بی‌نظری) به علت ناهماهنگیِ شناختی در طلاب را به نمایش می‌گذارد. اما در مرحله دوم، با توجه به ‌مواجهۀ تجربی طلاب با محدودیت‌ها و مشکلات ناشی از کرونا، شکل‌گیری نگرش نواندیشانه از نتایج برداشت شد. با وجود این، در هر دو مرحله، نگرش‌های اصلی و تکراری، محافظه‌کاری در مواجهه با تضادها، جزم‌اندیشی نسبت به دستورات دینی و کنش‌های سنتی در مواجهه با بروز عواطف دینی بود. لازم به یادآوری است که با توجه به رویکرد پژوهش حاضر، نتایج حاصله قابل تعمیم به سایر طلاب نمی‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم (1370). ترجمۀ محمد مهدی فولادوند، تهران: انتشارات دفتر مطالعات و معارف اسلامی.
ابن‌طاووس، على بن موسى (1400ق). الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف. ج1. قم: خیام.
ارونسون، الیوت (1393). روانشناسی اجتماعی. ترجمۀ حسین شکرکن، تهران: رشد.
اسپیلکا، برنارد و دبلیو هود رالف و هونسبرگر، بروس (1396). روانشناسی دین. ترجمۀ محمد دهقانی. تهران: رشد.
آرگیل مایکل (1394). روانشناسی و دین. ترجمۀ سجاد دهقان‌زاده، تهران: پارسه.
ادواردز، پل و بورچرت ام. دونالد (1399). دانشنامه فلسفه دین. ترجمۀ انشاء الله رحمتی. تهران: سوفیا
بارون. ا. رابرت و برن، دونا و جانسون، بلر تی (1389). روانشناسی اجتماعی. ترجمۀ علی تحصیلی. تهران: کتاب آمه.
بدار، لوک و دزیل ژوزه و لامارش لوک (1392). روانشناسی جتماعی. ترجمۀ حمزه گنجی. تهران: ساوالان.
تیلور، استیون (1399). روانشناسی بیماری‌های همهگیر. ترجمۀ نرگس شفاف. قم: کتابستان معرفت.
حر عاملی، محمد بن حسن (1409 ق). وسائل الشیعه. ج12. قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام.
حیوری، مهدی (1401). نگرش نهادهای دینداری به کرونا ویروس (مطالعه موردی روحانیون شهر قم)، پایان نامه کارشناسی ارشد. به راهنمایی حسین حیدری. دانشگاه کاشان.
جزایری، نعمت الله (بی‌تا). مسکن الشجون فی حکم الفرار من الوبا و الطاعون. بی‌جا.
جناتی، محمد ابراهیم (1374). ادوار فقه (جناتی). تهران: کیهان.
خدایاری فرد، محمد و فقیهی علی نقی و غباری بناب باقر و محسن شکوهی یکتا (1391). مبانی نظری و روششناسی مقیاسهای دینداری. تهران: آوای نور.
دلاور، علی (1400). مبانی نظری و علمی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: رشد.
راتوس، اسپنسر (1386). روانشناسی عمومی. ترجمۀ گروه مترجمان. تهران: ساوالان.
رپستا، پل و فیوشت، اینیر (1398). جامعهشناسی دین. ترجمۀ اکبر احمدی. تهران: تمدن علمی.
روش بلاو، آن ماری و نیون ادیل (1392). روانشناسی اجتماعی. ترجمۀ محمد دادگران. تهران: مروارید.
رصافی محمد (1400). کرونا، دین و الهیات. قم: دانشکده اصول دین.
زیمل، گئورگ (1399). دربارۀ فردیت و فرم‌های اجتماعی. ترجمۀ شهناز مسمی‌پرست. تهران: ثالث.
زیمل، گئورگ (1397). دین. ترجمۀ امیر رضایی. تهران: نی.
سالاری‌فرد، محمد و آذربایجانی مسعود و عباس رحیمی‌نژاد (1399). مبانی نظری مقیاسهای دینی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
سگال، رابرت (1391). راهنمای دینپژوهی. ترجمۀ محسن زندی و محمد حقانی فضل. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
سیسه‌مور، تیموتی (1400). روانشناسی دین و معنویت. ترجمۀ مجتبی دلیر. تهران: ارجمند.
فلیک، اووه (1381). درآمدی بر روش تحقیق کیفی. ترجمۀ هادی جلیلی. تهران: نشر نی.
شرمن، آلن سی (1383). سنجش دینداری و معنویت در پژوهش‌های مربوط به سلامتی. ترجمۀ علیرضا شیخ شعاعی. نقد و نظر. سال نهم. تهران: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
شولتز، دوان و شولتز، سیدنی آلن (1390). نظریه‌های شخصیت. ترجمۀ یحیی سید محمدی. تهران: ویرایش.
کاپلستون، فردریک (1388). واحد در ادیان، ترجمۀ سیدمحمود یوسف ثانی. تهران: دانشگاه ادیان و مذاهب.
کلینى، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی. چاپ چهارم. تهران: اسلامیه.
مایرز، دیوید (1392). روانشناسی اجتماعی. ج1. ترجمۀ حمید شمسی پور و شقایق زهرایی. تهران: ارجمند.
مایلز، هیستون و اشتروبه ولفگانگ و یوناس کلاوس(1399). مقدمهای بر روانشناسی اجتماعی. ترجمۀ جواد اژه‌ای و جهانبخش صادقی. تهران: سمت.
مرعشی، سید علی (1383). دین، سلامتی عمومی و طول عمر. نقد و نظر. سال نهم. تهران: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
لوونتال کیت. ام. (1395). درآمدی بر روانشناسی دین. ترجمۀ محمد عیوضی. قم: دانشگاه ادیان.
واخ، یواخیم (1395). جامعهشناسی دین. ترجمۀ جمشید آزادگان. تهران: سمت.
وبر، ماکس (1397). جامعهشناسی دین. ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: ثالث.
وبر، ماکس (1400). دین، قدرت، جامعه. ترجمۀ احمد تدین. تهران: هرمس.
ویلسون، تیموتی و آرونسون الیوت و آکرت، رابین و سامرز،ساموئل (1400). روانشناسی اجتماعی. ترجمۀ مجید صفاری‌نیا و پرستو حسن‌زاده. تهران: ارسباران.
هایلر، فریدریش (1392). نیایش (پژوهشی در تاریخ و روان‌شناسی دین). ترجمۀ شهاب‌الدین عباسی. تهران: نی.
همیلتون، ملکم (1394). جامعهشناسی دین. ترجمۀ محسن ثلاثی. تهران: ثالث.
یین، رابرت (1392). پژوهش کیفی از آغاز تا پایان. ترجمۀ عباس زارعی و مجید صدوقی. کاشان: دانشگاه کاشان.
سایت آیت‌الله خامنه‌ای https://khl.ink/f/46045
خبرگزاری فارس: http://fna.ir