زمینه‌های ظهور و تکوین انسان‌شناسی تفسیری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه ادیان و عرفان تطبیقی، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد، گروه ادیان و عرفان تطبیقی، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.22059/jrm.2024.370432.630492

چکیده

مقالۀ حاضر به زمینه‌های شکل‌گیری انسان‌شناسی تفسیری و سهم هر یک از زمینه‌ها در شکل‌گیری و بسط انسان‌شناسی تفسیری اختصاص یافته و ضمن نظر بر سیر تاریخی انسان‌شناسی به تبیین چیستی انسان‌شناسی تفسیری پرداخته‌است. روش این نوشتار مبتنی بر رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و در مواردی تحلیل محتوا است. انسان‌شناسی تفسیری یا نمادین از شاخه‌های انسان‌شناسی فرهنگی آمریکایی است که در قرن بیستم در آمریکا پا به عرصه ظهور گذاشت و به لحاظ روش، کاملاً متمایز از انسان‌شناسی قرن هجدهم و نوزدهم بوده و تأکید و توجه ویژه‌ای بر مقولۀ فرهنگ دارد. در این رویکرد چنین تبیین می‌گردد که فرهنگ در هر جامعه‌ای، مجموعه‌ای از معانی است که می‌توان آن را با بررسی نمادهای حاکم بر جامعه شناخت. مقالۀ حاضر با اشاره به آراء و آثار دو شخصیت برجستۀ این حوزه، یعنی کلیفورد گیرتز و ویکتور ترنر، زمینه‌های مورد نظر را مطالعه کرده و به‌تفصیل نشان می‌دهد که اهم زمینه‌های شکل‌گیری این رویکرد عبارت‌اند از: 1. نقد و عبور از تطورگرایی و نگاه تاریخی، 2. عبور از کارکردگرایی، 3. عبور از ساختارگرایی، 4. تبلور و تأکید بر مفهوم خاصی از فرهنگ در بررسی‌های انسانی، 5. تبلور و تأکید بر تحقیق میدانی و استفاده از روش مشاهدۀ مشارکتی، و). ظهور رویکرد فرهنگ و شخصیت در بررسی‌های انسان‌شناختی و مطالعات دین‌شناختی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


الیاده، میرچا (1379). دین‌پژوهی. ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بنتون، تد و کرایب، یان (1397). فلسفه علوم اجتماعی؛ بنیادهای تفکر اجتماعی، ترجمۀ شهناز مسمی پرست و محمود متحد. تهران: آگه.
بیتس، دانیل و پلاگ، فرد (1375). انسان‌شناسی فرهنگی. ترجمۀ محسن ثلاثی. تهران: انتشارات علمی.
پالس، دانیل (1394). هفت نظریه در باب دین. ترجمۀ محمد عزیز بختیاری. قم: انتشارات موسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
فکوهی، ناصر (1391). گفتمان‌های انسان‌شناختی از نظریه تا میدان. تهران: نشر علم.
فکوهی، ناصر (1398). انسان‌شناسی؛ اندیشمندان، نظریه و کنش. تهران: اندیشه احسان.
فکوهی، ناصر (1400). تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان‌شناسی. تهران: نی.
کورز، لیوئیس (1398). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی. ترجمۀ محسن ثلاثی. تهران: انتشارات علمی.
گوردون، رابرت جی و لاینز، اندرو (1393). انسان‌شناسان بزرگ. ترجمۀ زهرا ابطحی و دیگران. تهران: گل‌آذین.
لیتل، دانیل (1373). تبیین در علوم اجتماعی: درآمدی به فلسفه علم‌الاجتماع. ترجمۀ عبدالکریم سروش. تهران: صراط.
لیندولم، چارلز (1394). فرهنگ و هویت: تاریخ، نظریه و کاربرد انسان‌شناختی روان‌شناختی. ترجمۀ محسن ثلاثی. تهران: ثالث.