بررسی تحلیلی شریعت، طریقت و مقام محمدی در فیه‏مافیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی ، دانشگاه گیلان

2 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان

چکیده

فیه‏مافیه از آثار پراهمیتی است که مولانا در آن به مباحث عمیق و قابل توجهی دربارۀ پیامبر اکرم و جایگاه وی پرداخته است. این مقاله به دنبال آن است تا با تحلیل نگاه متمایز مولانا به حضرت محمد (ص) در مقایسه با دیگر انبیا و اولیا، موجبات دستیابی به تحلیل دقیق و کامل دیدگاه مولانا در دو بخش مستقل: شریعت و طریقت محمدی و مقام محمد (ص) فراهم سازد. در بخش نخست، با تبیین جایگاه شریعت محمدی از یک‏سو و طریقت محمدی از سوی دیگر و بررسی ارتباط نظر مولانا در این باب با مسئلۀ وحدت ادیان در عرفان، وجوه تمایز شریعت اسلام و طریقت محمدی بررسی می‏شود. در بخش دوم، مقام حضرت محمد (ص) در نظرگاه مولانا در پنج اصل مهم و برجستۀ ولایت، مقام دیدار، اصالت وجودی پیامبر به‏ عنوان اولین مخلوق و عقل کل، عشق الهی، تجلی‏گاه اسماء و صفات الهی مورد تأمل و تحلیل قرار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها


[1] قرآن کریم.
[2] ابن‌عربی، محی‌الدین (۱۳۸۶)، انسان کامل، گردآورند‌ه محمود محمود غراب، ترجمۀ گل‌بابا سعیدی، تهران، جامی.
[3] ـــــــــــــــــــ (1367)، التجلیات الالهیه، تعلیقات ابن‌سودکین، چاپ عثمان اسماعیل یحیى، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
[4] ـــــــــــــــــــ (1370)، فصوص الحکم، تعلیقات ابوالعلاء عفیفی، تهران، الزهرا.
[5] انصاری، عبدالله (1356)، سخنان پیر هرات، به سعی محمدجواد شریعت، تهران، شرکت سهامی کتب جیبی.
[6] ــــــــــــــــــــ (1362)، طبقات‌الصوفیه، تصحیح محمد سرور مولایی، تهران، توس.
[7] حمویه، سعد الدین (1362)، المصباح فی التصوف، تصحیح نجیب مایل هروی، تهران، مولی.
[8] بقلی شیرازی، روزبهان (1360)، شرح شطحیات، تصحیح هانری کربن، تهران، انجمن ایران­شناسی فرانسه
[9] ــــــــــــــــــــ (1349)، عبهرالعاشقین، به سعی جواد نوربخش، تهران، نشر خانقاه نعمت‌اللهی.
[10] پازوکی، شهرام (1386)، «جامع‌الاسرار سیدحیدر آملی؛ جامع تصوف و تشیع»، عرفان شیعی به روایت سید حیدر آملی، به کوشش محمد کریمی زنجانی اصل، چ دوم، تهران، اطلاعات، صص 15-41.
[11] شمس تبریزی (۱۳۷۸)، مقالات شمس، ویرایش متن جعفر مدرس صادقی، چ سوم، تهران، مرکز.
[12] صاحب‌الزمانی، ناصرالدین (1380)، خطّ سوم دربارۀ شخصیت، سخنان و اندیشۀ شمس تبریزی، تهران، عطایی.
[13] غنی، قاسم (1330)، تاریخ تصوف در اسلام، چاپ دوم، تهران، ابن‌سینا.
[14] قشیری، ابوالقاسم (1361)، ترجمۀ رسالۀ قشیریه، تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر، چ دوم، تهران، علمی و فرهنگی.
[15] لاهیجی، محمد (1386)، مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، تهران، سنایی.
[16] لینگز، مارتین (1389)، کتاب یقین، ترجمۀ زهره حاجی میرصادقی، تهران، هرمس.
[17] مولوی، جلال­الدین محمد (۱۳6۲)، فیه‏مافیه، تصحیح بدیع‌الزمان فروزان­فر، چ دوم، تهران، امیرکبیر.
[18] ــــــــــــــــــــــــــ (1375)، مثنوی معنوی، تصحیح نیکلسون، تهران، توس.
[19] نجم رازی (۱۳65)، مرصادالعباد، به اهتمام محمدامین ریاحی، چ دوم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
[20] نسفی، عزیز الدین (1371)، الانسان الکامل، تصحیح ماژیران موله، چ سوم، تهران، کتابخانۀ طهوری.
[21] ــــــــــــــــــ (۱۳۴۴)، کشف­ الحقایق، تصحیح احمد مهدوی دامغانی، تهران، بنگاه نشر و ترجمۀ کتاب.
[22] واعظ کاشفی، حسین (1319)، لبّ لباب مثنوی، تصحیح سعید نفیسی، تهران، بنگاه افشاری.
[23] هجویری، علی‌­‌بن‌­عثمان (۱۳۷۱)، کشف­المحجوب، تصحیح ژوکوفسکی، چ دوم، تهران، کتابخانۀ طهوری.
[24] همایی، جلال‌الدین (1355)، مولوی‌نامه، چاپ دوم ، جلد دوم ، تهران، آگاه.