علم انسان کامل از دیدگاه سیدحیدر آملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیارگروه معارف دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تهران.

2 استادیار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تهران

3 دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی تهران

چکیده

جا نمایۀ عرفان اسلامی دو مسألۀ توحید و موحد، یعنی انسان کامل است و دربار آن به عنوان یکی از اساسی ترین ارکان عرفان اسلامی، مباحث عمیق و ارزشمند مرر شده است. یکی از مشخص هها بارز انسان کامل مسألۀ علم است. مقال ۀ حاضر نیز درصدد پژوهش در این مسئله است که ماهیت و مختصا علم انسان کامل ، نزد سیدحیدر آملی چیست؟ در این پژوهش این نتای به دست آمد : سیدحیدر آملی توانسته با برقرار پیوند میان علم و معرفت شهود و با استمداد از سه گانۀ شریعت، طریقت و حقیقت و سه گانۀ علم الیقین، عین الیقین و ح قالیقین ، جامعیت، اصالت و برتر علم انسان کامل را به خوبی تبیین نماید. بنابراین، ماهیت علم انسان کامل در نظر سیدحیدر، از سنخ کشف است و جامعیت، سریان، یقین حقانی، لدنی، اریی، موهبتی و اصالی بودن از مختصا آن است. همچنین، سیدحیدر بر پایۀ طر وحد شخصی وجود و با بهره گیر از دو مؤلفۀ اتحاد و سریان، به تبیین علم انسان کامل در دو قوس صعود و نزول پرداخته است. افزون برآن، در تفکر شیعی سیدحیدر، پیامبر اکرم )ص( و امامان معصوم )ع(، از مصادیق اتم انسان کامل هستند.

کلیدواژه‌ها


          [1] قرآن کریم
 [2] نهج‌البلاغه
          [3] آملی، سیدحیدر (1362). اسرارالشریعه و اطوار الطریقه و انوار الحقیقه. تهران، انتشارات     
 مؤسسۀ اطلاعات و تحقیقات فرهنگی.
 [4] آملی، سیدحیدر (1367). المقدمات من کتاب نص النصوص. مشهد، انتشارات توس.
 [5] آملی، سیدحیدر (1422ق). تفسیرالمحیط الاعظم والبحر الخضم. تحقیق: سید محسن
 موسوی تبریزی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد.
 [6] آملی، سیدحیدر (1368). جامع الاسرار و منبع الانوار. تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
 [7] ابن‌أبی جمهور، محمدبن زین‌الدین (1405). عوالی اللئالی العزیزیه فی الاحادیث الدینیه.
 محقق: مجتبی عراقی، قم، دارسیدالشهداء للنشر. 
 [8] ابن‌عربی، محی‌الدین (1405ق،). الفتوحات المکیه (14جلدی). تحقیق: عثمان یحیی،
 مصر.
 [9] ابن‌عربی، محی‌الدین (1370). فصوص الحکم. بی جا، انتشرات الزهراء.
 [10]جوادی آملی، عبدالله (1386). رحیق مختوم: شرح حکمت متعالیه، تنظیم و تدوین: حمید          
  پارسانیا، قم، انتشارات اسراء.
 [11] حافظ برسی، رجب‌بن محمد ( 1422). مشارق أنوار الیقین فی أسرار امیرالمؤمنین علیه
  السلام. محقق: علی عاشور، بیروت، انتشارات اعلمی.
 [12] حسن‌زاده آملی، حسن (1383). انسان کامل از دیدگاه نهج‌البلاغه. تهران، الف لام میم.
 [13]...................................... ( 1378). ممدالهمم در شرح فصوص الحکم. تهران، وزارت ارشاد.
 [14] ....................................... (1375). نصوص الحکم بر فصوص الحکم. تهران، رجاء.
 [15] حکمت، نصرالله (1393). تقلید از خدا. تهران، انتشارات الهام.
 [16] خوارزمی تاج‌الدین حسین (1368). شرح فصوص‌الحکم. تهران، انتشارات مولی.
 [17] صدرالمتألهین شیرازی (1981). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه. بیروت، دار   
  إحیاءالتراث.
 [18]....................................... (1360). الشواهد الربوبیه. تصحیح وتحقیق: سیدجلال‌الدین
 آشتیانی، مشهد، المرکز الجامعی للنشر.
 [19] قمی، عباس (1386). کلیات مفاتیح الجنان. ترجمه: کمره‌ای، تصحیح: محمدرضا
 اشرفی، تهران، انتشارات شرکت تعاونی کار آفرینان فرهنگ و هنر.
 [20] قیصری، داودبن محمود (1375). شرح فصوص الحکم. به کوشش سید جلال‌الدین
 آشتیانی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
 [21] کبیر، یحیی(1386). عرفان و معرفت قدسی. چاپ طه.
 [22] مجلسی، محمدباقر ( 1403ق). بحارالأنوار، بیروت، دارإحیاء التراث العربی.
 
 [23] منصوری لاریجانی، اسماعیل (1380). ساحت ربوبی: شرح رساله نقد النقود فی معرفه
  الوجود سیدحیدر آملی، تهران، مؤسسۀ فرهنگی انتشارات آیه.
 [24] نوری، حسین‌بن محمدتقی (1408ق) مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، مصحح و    
 محقق: مؤسسۀ آل‌البیت علیهم‌السلام، قم، انتشارات مؤسسۀ آل‌البیت علیهم‌السلام.
 [26] هاشمی خویی، میرزا حبیب‌الله (1400ق). منهاج البراعه فی شرح النهج البلاغه، مترجم:
 حسن حسن‌زاده آملی و محمدباقر کمره‌ای، مصحح: ابراهیم میانجی، تهران، مکتبه الإسلامیه .     
 [27] یزدان‌پناه، سیدیدالله (1389). مبانی و اصول عرفان نظری، نگارش: سیدعطاء انزلی، قم،     
  انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).