«سرّ و مصادیق آن در عرفان با تأکید بر اندیشۀ ابن‏ عربی»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان.

2 دانشجوی دکتری حکمت متعالیۀ دانشگاه اصفهان.

چکیده

در تحلیل و بررسی جوهرۀ عرفان ابن‏عربی، سرّ یا راز یکی از مضامین کلیدی محسوب می‌شود. سرّ، یکی از لطایف الهی است که خداوند آن را در ذات موجودات به ودیعه گذارده است و مربوط به طور ورای عقل می‌باشد. در اندیشۀ این عارف، خداوند به‌عنوان یکی از انواع راز می‌تواند مدرَک عارف قرار گیرد. البته ادراک اسرار، متعلق شهود و ایمان است و در طور و تور عقل قرار نمی‌گیرد. تنگنای زبان متعارف برای بیان تجارب عرفانی عارف در این وادی، زمینۀ تناقض‌گویی، شطح و بیان رمزواره را برای عارف مهیا می‌کند. ابن‏عربی، روش بیان اسرار را زبان تمثیل، استعاره و رمز می‌داند، ولیکن شطح را رعونت نفس می‌داند که ناشی از نقصان سلوک است و آن را ابزار بروز اسرار به‌شمار نمی‌آورد. رابطۀ راز و سرّ با مقوله‌هایی از قبیل حیرت و مصادیق اسرار از دیگر مباحث قابل تأمل در این مقاله است.

کلیدواژه‌ها


 
]1[ ابن‏عربی، محی‌الدین (1994م)،  الفتوحات المکیه، تصحیح احمد شمس‌الدین، جلد اول، دوم و سوم، بیروت، دار إحیاء التراث العربیه.
]2[ _______(1946م)، فصوص‌الحکم، جلد دوم، قاهره، دار إحیاء الکتب العربیه.
]3 [_______(1421ق)، اصطلاحات‌الصوفیه (مجموعۀ رسائل ابن‏عربی)، بیروت، دارالمحجه البیضاء.
]4 [استیس، و.ت (1375)، عرفان و فلسفه، ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی، تهران، سروش.
]5[ ایزتسو، توشیهیکو (1378)، صوفیسم و تائویسم، ترجمۀ محمدجواد گوهری، تهران، انتشارت روزنه.
]6[ بقلی شیرازی، روزبهان (1374)، شرح شطحیات، تصحیح نصری کربن، تهران، طهوری.
]7[ خمینی، مصطفی (1376)، مصباح الهدایه إلی الخلافه و الولایه، تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
]8[ سراج طوسی، عبدالله‌بن علی(؟)، اللمع فی التصوف، تصحیح نیکلسون، طبع لیدن.
]9[ سروش، عبدالکریم (1368)، رازدانی و روشنفکری، کیان فرهنگی، شمارۀ 17.
]10[ عطار نیشابوری، فرید‌الدین (1360)، تذکرةالاولیاء، به کوشش محمد استعلامی، تهران، زوار.
]11[ ______ (1384)، دیوان عطار، تصحیح تقی تفضلی، جلد یازدهم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
]12[ غزالی، ابوحامد محمد (؟)، إحیاء علومالدین‏، بیروت، دارالکتاب العربى‏.
]13[ قونوی، صدرالدین (1364)، «تبصره المنتدی و تذکره المنتهی»، معارف، به کوشش نجفقلی حبیبی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، ش1.
]14[ قیصری (؟)، شرح فصوص‌الحکم، قم، بیدار.
]15[ کاشانی، عزالدین محمد (1381)، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، مقدمه، تصحیح و توضیحات عفت کرباسی، محمدرضا برزگر خالقی، تهران، زوار.
]16[ محمود الغراب، محمود، (1386)، عشق و عرفان از دیدگاه ابن‏عربی، ترجمۀ محمد رادمنش، تهران، جامی.   
]17[ مظاهری، عبدالرضا (1387)، شرح تعلیقه آیةالعظمی امام خمینی بر فصوص‌الحکم ابن‏عربی، تهران، علم.
]18[ مولوی، جلال‌الدین محمد (1372)، مثنوی، به کوشش محمد استعلامی، تهران، زوار و سیمرغ.