ریاضت و حدود مشروع آن در احتجاجات معصومین (ع) با متصوفۀ زمانشان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری اخلاق، دانشگاه معارف اسلامی قم

2 دانشیار و عضو هیات علمی گروه فلسفه مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی

چکیده

ریاضت، گرچه در تداعی ذهنی اکثر افراد، اعمال شاق صوفیان و مرتاضان است، در شکل صحیح آن، لایۀ زیرین شریعت و شیوۀ دیرین طریقت و تنها راه خروج از منزل نفسانی و عروج به مقام ربانی است.
تفاوت رهبانیت و تصوف جاهلانه با ریاضت مطلوب دین، در اصل لزوم ریاضت نیست، بلکه در انگیزه‌ها و ابعاد ریاضت است. پیام «رهبانیة امتی الجهاد»، خروج از ریاضت انحرافی و ورود در ریاضت مطلوب است نه خروج کلی از ریاضت. اجتماعی و جهانی بودن اسلام، ریاضت را از ابعاد فردی و کوته‌بینانه به ابعاد اجتماعی و متعالی ارتقا می‌دهد؛ بنابراین گرچه از صدمات بدنی می‌کاهد، ضربات سهمگین‌تری بر بت نفس وارد می‌آورد.
این نوشتار با استفاده از احتجاجات ائمۀ معصومین (ع) در مقابل برخی صوفی‌منشان، سعی در ارائۀ شاخص‌های ریاضت مطلوب از منظر دین دارد.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
[1] ابن أبی‌الحدید، عبدالحمیدبن هبةالله (1404ق). شرح نهج‌البلاغۀ. قم، مکتبة آیةالله المرعشی النجفی.
[2] ابن بابویه، محمدبن علی (1385). علل‌الشرائع. قم، کتاب‌فروشى داورى.
 [3]__________ (1376). الامالی. تهران، کتابچی. 
 [4]__________ (1362). الخصال. قم‏، جامعۀ مدرسین.
[5] __________ (1413ق). من لا یحضره‌الفقیه.‏ قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسین.
[6] ابن شعبه حرانى، حسن‌بن على (1404ق). تحف‌العقول. قم، جامعۀ مدرسین.
[7] ابن شهر آشوب، محمدبن على (1379ق). مناقب آل أبی‌طالب علیهم‌السلام. قم، علامه.
[8] ابن فارس، أحمد (1404ق). معجم مقاییس اللغة. قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
[9] ابن منظور، محمدبن مکرم (1414ق). لسان‌العرب. بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
[10] برقى، احمدبن محمدبن خالد (1371). المحاسن. قم، دارالکتب الإسلامیة.
[11] تمیمى آمدى، عبدالواحدبن محمد (1366). تصنیف غررالحکم و دررالکلم، تحقیق مصطفى درایتی.‏ قم، دفتر تبلیغات.
[12] دیلمى، حسن‌بن محمد (1412ق). إرشادالقلوب إلى الصواب. قم، الشریف الرضی.
[13] راغب اصفهانى، حسین‌بن محمد (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت، دارالقلم.
[14] سیدرضى، محمدبن حسین (1414ق). نهج‌البلاغۀ، صبحی صالح. قم، هجرت.
[15] شعیری، محمدبن محمد (؟). جامع‌الأخبار. نجف، مطبعة حیدریة.
[16] شیخ حر عاملى، محمدبن حسن (1409ق). وسائل‌الشیعة‏. قم، مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام.
[17] طباطبایی، محمدحسین (1374). تفسیر المیزان، ترجمۀ سیدمحمد باقر موسوی همدانی. قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه.
[18] طبرسی، فضل‌بن حسن (1403ق). الإحتجاج على أهل اللجاج‏. مشهد، نشر مرتضی.
[19] __________ )1372). مجمع‌البیان فى تفسیرالقرآن. تهران، انتشارات ناصر خسرو.
[20] فیومى، أحمدبن محمد (1414ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر. قم، موسسۀ دارالهجرة.
[21] قمى، على‌بن ابراهیم (1414ق). تفسیرالقمی. قم‏، دارالکتاب.
[22] کلینی، ابوجعفر محمدبن یعقوب (1407ق‏)، اصول‌الکافی، چاپ اول، دارالکتب الاسلامیه. تهران.
[23] مجلسی،‌ محمدباقر (1403ق). بحارالانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
[24] مجلسى، محمدتقى (1406ق). روضةالمتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه. قم، مؤسسۀ فرهنگى اسلامى کوشان‌پور.
[25] مصطفوى، حسن (1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
[26] مفید، محمدبن محمد (1413ق). الإرشاد فی معرفة حجج‌الله على العباد. قم، کنگره شیخ مفید.
[27] مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه. تهران، دارالکتب الاسلامیه.