باز سازی انجیل زنده مانی بر پایه متن های ایرانی مانوی، یونانی، قبطی و اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فرهنگ و زبان‎های باستانی دانشگاه بوعلی سینا همدان.

2 دانشجوی کارشناسی ارشد فرهنگ و زبان‎های باستانی دانشگاه بوعلی سینا همدان.

چکیده

یکی از کتاب‎هایی که مانی خود به زبان مادری‎اش سُریانی به نگارش درآورده است، «انجیل زنده» (Ewangelyōn zīndag) نام دارد. نام این کتاب در روایت‎های ایرانی مانوی، چینی، یونانی، لاتین، قبطی و نوشته‎های اسلامی آمده است. در هر یک از این زبان‎ها نقل قول‎هایی از انجیل نیز می‎توان یافت که کاملترین آنها نقل قول‎های یونانی در دست‎نوشتة یونانی مانوی (CMC) است. پس از آن می‎توان نقل قول‎های قبطی مانوی (MSC) را نام برد. روایت‎های ایرانی مانوی شامل قطعه‎هایی به فارسـی میانه، پهلوانیگ و سغدی است. پس از این قطعه‎ها باید از قطعه‎ای چینی نام برد و سپس دو نقل قول کوتاه در ادبیات چینی مانوی. نام انجیل زنده اگرچه در نوشته‎های اسلامی آمده است، متأسفانه تنها چند نقل قول بسیار کوتاه از آن روایت شده که که از آن جمله می‎توان از روایتی که ابوریحان بیرونی بیان داشته، یاد کرد. هدف این مقاله ارائة طرحی کلی از «باب الف»  انجیل زنده مانی است. از آن جا که انجیل مانی دارای 22 باب بوده است، می‎توان از باب‎های دیگر آن نیز نقل قول‎هایی هر چند کوتاه ذکر کرد. در واقع بخش اصلی این مقاله از ترجمه‎ای است به فارسی از تمام شواهد و نقل قول‎های انجیل زندة مانی در یک متن نسبتاَ یکپارچه.

کلیدواژه‌ها


منابع
]1[ آلبری،سی.آر.سی (1375). زبور مانوی، ترجمه: ابوالقاسم اسماعیل‎پور، تهران، فکر روز.
]2[ ابن ندیم، (1381). الفهرست، ترجمه: محمدرضا تجدد، تهران، اساطیر.
]3 [بیرونی، ا (1392)، آثار الباقیهف ترجمه: پرویز اذکایی، تهران، نشر نی.
]4[ درویشی،س (1394). انجیل زنده: بررسی متن‎های فارسی میانه، پهلوانیگ و سغدی مانوی انجیل زنده مانی و سنجش آن با اناجیل اربعه، رساله برای دریافت درجة کارشناسی ارشد در رشتة فرهنگ و زبان‌های باستانی، استاد راهنما آرمان بختیاری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان.
]5[ زوندرمان، و (1381). «پیشینه، جایگاه و برنامه‎های پژوهش‎های تورفانی»، نامة فرهنگستان، تهران، دورة 5، شمارة سوم،  صص175-186.
[6] شهرستانی، م (1386)، دینها و کیشهای ایرانی در دوران باستان، ترجمه: محسن ابوالقاسمی، تهران، هیرمند.
]7 [عزیزی، ن (1393)، بررسی تطبیقی دین مانی در متنهای عربی با آموزههای دین مانی، رساله برای دریافت درجة کارشناسی ارشد در رشتة فرهنگ و زبان‌های باستانی. استاد راهنما آرمان بختیاری، دانشگاه بوعلی سینا، همدان.
]8 [فشار شیرازی، ا (1335)، مانی و دین او، تهران، چاپخانه عباس.
]9[ کلیم کایت، ه (1384)، هنر مانوی، ترجمه: ابوالقاسم اسماعیل‎پور، تهران، اسطوره.
]10[ یعقوبی،  احمد (2536)، تاریخ یعقوبی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
[11] Bӧhlig,Alexander(1940).Kephalaia.Band 2,1. Hälfte(Lieferung 1-10).mit einem Beitrag von Hugo Ibscher.V.Stuttgart,Kohlhammer Verlag.
[12] Boyce.M.(1960).A Cataloge of the Iranian manuscripts in Manichaean scripts in the German turfan collection.Berlin,Akademie Verlag.
[13] ---------- (1975).A Reader in Manichaean Middle Persian and Parthian.Leiden,Brill.
[14] Durkin-Meisterernst,D.(2010).”Literarische Termini in mittteliranischen Manichäismus,Gattungs-und Werksgeschichte".Vorträge des Gӧttingner Symposiums vom 4/5.Märtz.Herausgegeben von Zekine Őzertural und Jens   Wilkens,De Gruyter 27-30.
[15] Funk Wolf Peter(2009).”Mani’s account of other Religious according to the Copitc Synaxeis Codes”. New Light on Manicheaism.Papers from sixth international Congress on Manicheaism.ed.by Janson David Beduhn.Brill- Leiden-Boston ,Brill.115-127.
[16] Kessler,K.(1889).Mani Forchungen über die Manichāische Religion .Erster Band.Berlin,Druck und Verlag von Georg Reimer.
[17] Kӧnenn.L.; Rӧmer C.(1987).Der Kӧlner Mani-Kodex ,über das Werden seines Leibes . Kritische Edition.Springer Fachmedien, Wiesbaden GmbH.
[18] MacKenzie.D.N.(1994).“I.Mani,…“.Gnosisforschungen,und Religionsgeschichte ,Festschrift für Kurt Rudolph.Marburg,Diagonal Verlag .S.183-149.
[19] Sunderman.W.(1968).”Christliche Evangelien Texte in der Überlieferung der iranisch-Manichäischen  Literatur. Mitteilungen des Institut für Orient Forschung . Band XIV.Berlin,Akademie Verlag ,S.