باطنی‌گرایی در یونان باستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموختة مقطع دکتری فلسفه (گرایش قدیم و قرون وسطی)، دانشگاه شهید بهشتی.

چکیده

 دو اصطلاح «باطنی» و «باطنی‌گرایی» معنای گسترده‌ای دارند، ولی به ‌نحو خاص بر مکتب‌های دینی و عرفانی و فلسفیِ رازورز اطلاق ‌می‌شوند. در یونان باستان، پیش از دورانِ یونانی‌مآبی، به مکتب‌هایی با گرایشِ باطنی برمی‌خوریم. از نوشته‌های گوناگونِ برجای‌مانده از آن دوران چنین برمی‌آید که یونانیان خود خاستگاه این مکتب‌ها را بیرون از یونان، در مصر یا آسیا، می‌جستند. مکتب‌های باطنیِ یونانی تا پیش از روزگار افلاطون عبارتند از: ادیان الیوسیسی و دیونوسوسی و اورفیوسی و مکتب فلسفی ‌ـ ‌دینیِ فیثاغورس. غایتِ مشترک این مکاتب، رستگاری از راه تطهیر است. این غایت در ادیانِ باطنیِ یونان، یعنی ادیانِ الیوسیسی و دیونوسوسی و اورفیوسی، از رهگذرِ گرویدن به دین و به ‌جا آوردنِ مراسمِ آیینی به ‌دست ‌می‌آید. دین اورفیوس پیروانِ خود را به برخی اوامر و نواهی نیز پایبند می‌سازد و به خوارداشتِ جهانِ خاکی برمی‌انگیزد. فیثاغوریان با حفظِ جنبه‌های دینی، باطنی‌گراییِ خود را بر معرفت مبتنی ‌می‌سازند و بدین‌سان باطنی‌گراییِ فلسفیِ منحصر به‌ فردی بنیاد می‌نهند.

کلیدواژه‌ها


[1] لطفی تبریزی، م.ح (مترجم) (1367). دورة آثار افلاطون، ج 1–3، ترجمة ج 1 با همکاری ر. کاویانی، تهران، خوارزمی.
[2] Bendlin, A (2007). ‘Purity and Pollution’. in D. Ogden (ed.), A Companion to Greek Religion. Malden, Blackwell: 178–89.
[3] Burnet, J. (ed.) (1900–1906). Platonis opera (vols i–iv). Oxford.
[4] Cooper, J. M. (ed.) (1997). Plato: The Complete Works. D. S. Hutchinson (assoc. ed.), Indianapolis/Cambridge, Hackett.
[5] Cornford, F. M. (1903). ‘Plato and Orpheus’. The Classical Review 17: 433–445.
[6] Graham, D. W. (ed. and trans.) (2010). The Texts of Early Greek Philosophy: The Complete Fragments and Selected Testimonies of the Major Presocratics (2 vols). Cambridge, Cambridge University Press.
[7] Guettel Cole, S. (2007). ‘Finding Dionysus’. in D. Ogden (ed.). A Companion to Greek Religion. Malden, Blackwell: 327–41.
[8] Guthrie, W. K. C. (1993). Orpheus and Greek Religion: A Study of the Orphic Movement. Princeton, Princeton University Press.
[9]            (1985). A History of Greek Philosophy (vol. i: The Earlier Presocratics and the Pythagoreans). Cambridge, Cambridge University Press.        
[10] Hanegraaff, W. J. (2006). ‘Esotericism’. in W. J. Hanegraaff (ed., in collaboration with A. Faivre, R. van den Broek, J.-P. Brach). Dictionary of Gnosis and Western Esotericism. Leiden/Boston, Brill: 336–40.
[11] Howatson, M. C. and Sheffield, F. C. C. (eds.) (2008). Plato: The Symposium. M. C. Howatson (trans.). Cambridge, Cambridge University Press.
[12] Jong, A. F. de (2006). ‘Secrecy I: Antiquity’. in W. J. Hanegraaff (ed., in collaboration with A. Faivre, R. van den Broek, J.-P. Brach). Dictionary of Gnosis and Western Esotericism. Leiden/Boston, Brill: 1050–4.
[13] Kingsley, P. (1995). Ancient Philosophy, Mystery, and Magic: Empedocles and Pythagorean Tradition. Oxford, Clarendon Press.
[14] Kouremenos, T. and Parássoglou, G. M. and Tsantsanoglou, K. (eds.) (2006), The Derveni Papyrus. Firenze, Olschki.
[15] Liddell, H. G. and Scott, R. (1996). A Greek-English Lexicon (revised and augmented by H. Stuart Jones, with the assistance of R. McKenzie and with the co-operation of many scholars). Oxford, Oxford University Press.
[16] Long, H. S. (1948). ‘Plato's Doctrine of Metempsychosis and Its Source’. The Classical Weekly 41: 149–55.
[17] McMinn, J. B. (1960). ‘Plato as a Philosophical Theologian’. Phronesis 5: 23–31.
[18] McPherran, M. L. (2006). ‘Platonic Religion’. in H. H. Benson (ed.). A companion to Plato. Malden, Blackwell: 244–59.
[19] Morgan, M. L. (2006). ‘Plato and Greek Religion’. in R. Kraut (ed.). The Cambridge Companion to Plato. Cambridge, Cambridge University Press: 227–47.
[20] Murray, A. T. (trans.) (1974). Homer: The Odyssey (vol. i). London/New York, Loeb Classical Library.
[21] Robinson, T. M. (2010). ‘The Defining Features of Mind-Body Dualism in the Writings of Plato’. in Logos and Cosmos: Studies in Greek Philosophy. Academia Verlag: 115–36.
[22] Rousse-Lacordaire, R. P. J. (2006). ‘Mysticism’. in W. J. Hanegraaff (ed., in collaboration with A. Faivre, R. van den Broek, J.-P. Brach). Dictionary of Gnosis and Western Esotericism. Leiden/Boston, Brill: 818–20.
[23] Stuckrad, K. von (2006). ‘Esotericism’. in K. von Stuckrad (ed.). The Brill Dictionary of Religion (vol. ii). Rev. ed. of C. Auffarth and J. Bernard and H. Mohr,R. R. Barr (trans.). Metzler Lexikon Religion. Leiden/Boston, Brill: 606–12.
[24] Way, A. S. (trans.) (1928). Euripides iv: Ion, Hippolytus, Medea, Alcestis. London/New York, Loeb Classical Library.
[25]            (1912). Euripides iii: Bacchanals, Madness of Hercules, Children of Hercules, Phoenician Maidens, Suppliants. London/New York, Loeb Classical Library.