عقلانیت و معنویت: مبانی و اهداف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 دانش پژوه سطح چهار موسسه بین المللی مطالعات اسلامی حوزه علمیه قم

3 دانشجوی دکترای حقوق عمومی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

«عقلانیت و معنویت»، نظریه‎ای است در ادامة معنویت‎گرایی غرب که برای پر کردن خلأ معنوی ناشی از «مدرنیزم» به وجود آمده است. هدف این نظریه کاهش درد و رنج بشر است که تنها با جمع میان عقلانیت و معنویت که از تلفیق مدرنیزم و دین ایجاد شده است، محقق می‎گردد. اصل بودن عقلانیتِ ابزاریِ استدلال‎گر در این نظریه به‎دلیل اساسی بودن آن در مدرنیزم است. معنویت نیز به‎کاربستن عقلانیت و یا دین شخصی‎شده‎ای است که از فروکاستن از دینِ نهادینه ناشی شده است. اصل قرار دادن مدرنیزم و نگاه حداقلی به دین به هنگام تقابل با مدرنیزم، علاوه بر اشکالات مبنایی، از جهات مختلف دیگری نیز این نظریه را دچار ضعف و ابهام کرده است. برخی از این ابهامات ناشی از نبود انسجام در بیان نظریه  و ذکر نکردن تمام لوازم و مقدمات آن است. مشخص نبودن مخاطبان نظریه و ابهام در هدف و چگونگی کارکرد این نظریه در رسیدن به هدفِ خود، کارایی آن را نامعلوم کرده است. ابهام در میزان و چگونگی فروکاهی دین و واضح نبودن مبانی این رویکرد نیز موجب ضعف نظریه شده است. امید است با بررسی‎های صورت‎گرفته، این نظریه وضوح بیشتری یافته، تکامل یابد.

کلیدواژه‌ها


[1] الطبرسی، احمدبن علی (1386ق/1966م). الاحتجاج، النجف، دارالنعمان.
[2] ملکیان، مصطفی (1389). حدیث آرزومندی: جستارهایی در عقلانیت و معنویت، تهران، نگاه معاصر.
[3] ---------------- (1389). «در جستجوی عقلانیت و معنویت»، مهرنامه، شمارة ۳، شناسة مقالة 639 ، خرداد.
[4] ---------------- (1392). «ملکیان پنجم»، زهرا سلیمانی، مهرنامه، شمارة 32، آذر، صص 50-56.
[5] ---------------- (1389). «معنویت، عقلانیت بعد از ده سال»، سایت نیلوفر، 16 تیر.
neeloofar.org/thinker/mostafamalekian/lecture/288-2012-11-02-10-08-44.html
[6] ---------------- (1377). «حوزه و دنیای جدید: قداست، عقلانیت، علمانیت»، راه نو، شمارة 13، تیر، صص. 18-26.
[7] ---------------- (1385). مشتاقی و مهجوری، تهران، نگاه معاصر.
[8] ---------------- (1380). راهی به رهایی: جستارهایی در عقلانیت و معنویت، تهران، نگاه معاصر.
[9] ---------------- (1382). سنت و سکو لاریزم (مجموعه مقالات)، مقالة معنویت گوهر ادیان، تهران، صراط.
[10] ---------------- (1389). مهر ماندگار: مقالاتی در اخلاق‎شناسی، تهران، نگاه معاصر.
[11] ---------------- (1384). «ارزیابی مدرنیته»، سایت نیلوفر، 15 اسفند.
neeloofar.org/mostafamalekian/lecture/255-2012-11-02-08-54-38.html
[12] ---------------- (1380). «دین و عقلانیت»، نقد و نظر، شمارة 25-26، تابستان و پاییز، صص4-76.
[13] ---------------- (1381). «عقلانیت»، بازتاب اندیشه، شمارة 30 و گلستان ایران شمارة 11، شهریور، صص 13-.21.
[14] ---------------- (1381). «دین، معنویت، عقلانیت»، مجلة آبان، بهمن، شمارة 144.
[15] ---------------- (1381). «مؤلفه‎های انسان مدرن»، بازتاب اندیشه، شمارة 34 و به سوی فردا، شمارة 26، دی، صص 15-18.
[16] ---------------- (1391). «پروژة عقلانیت معنویت»، مصاحبة سایت شفقن، 16 خرداد.shafaqna.com/persian/services/dialogue/item/14611
[17] ---------------- (1385). «سازگاری دین و مدرنیته»، بازتاب اندیشه، شمارة 77، شهریور، صص 45-52.