اسم کریم در عرفان اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه تصوف و عرفان اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب

2 استادیار گروه معارف دانشگاه اصفهان

چکیده

این مقاله از منظر عرفانی به بررسی «اسم کریم» می­پردازد. اسماء­الله هم در عرفان عملی و هم عرفان نظری جایگاه ویژه­ای دارد، به­طوری­که بدون آنها نه شناخت عارفانه حاصل می­شود و نه سلوک عرفانی. در این تحقیق به ابعاد مختلف معرفت­شناختی، وجودشناختی و سلوکی اسم کریم پرداختیم. در این رابطه مشخص شد که از جهت معرفت­شناختی، کریم به کسی اطلاق می­شود که به خاطر شرافت ذاتی­اش بخشش او دائمی بوده و حتی بدون درخواست، به دیگران می­بخشد و از خطای آنها می­گذرد. از منظر هستی­شناختی، اسم کریم از اسمای صفات بوده و با اسم جلیل تناکح اسمایی دارد. در این تناکح که غلبه با اسم جلیل است، اسم کریم جلال خدا را که موجب دوری بندگان از اوست، تلطیف کرده و راه را به سوی حق باز می­کند، همچنین این اسم سبب خلقت ممکنات و رساندن عطایای الهی به آنهاست. از منظر سیر و سلوکی، پیوند سه­گانۀ تعلق، تخلق و تحقق در سلوک عرفانی جایگاه والایی دارد و مظهر اسم کریم سالکی است که مربّی عالم بوده، تمامی زشتی­های خلقی را از او زدوده باشد و به مکارم اخلاق زینتش بخشیده باشد. چنین بنده‏ای چون به مظهریت این اسم نائل شده است، به عیان امتناع خروج خود از حکم ربوبیّت حق را درمی‏یابد و به کرم مولایش حسن ظن می‏یابد.

کلیدواژه‌ها


]1[ ابن عربی، محی­الدین (1336). انشاء­الدوائر، ویراستۀ مهدی محمد ناصرالدین‏، مطبعۀ بریل، لیدن.
]2[ ـــــــــــ (؟). الفتوحات­المکیه، دار صادر، بیروت.
]3[ ـــــــــــ (1383). کشف­المعنی عن سر اسما­ء­الله­الحسنی، ویراستۀعلی زمانی، مطبوعات دینی، قم.
]4[ ابن فناری، محمد بن حمزه (1971م). مصباح الأنس بین المعقول و المشهود، دارالکتب‌العلمیه، بیروت.
]5[ ابن منظور، محمد بن مکرم (1414). لسان­العرب، چ سوم، دارصادر، بیروت.
]6[ البونی، احمد بن علی (1427). شمس­المعارف­الکبری، چ دوم، مؤسسه النور­للمطبوعات، بیروت.
]7[ حسینی واسطی زبیدی‏، مرتضی (1414). تاج­العروس فی جواهرالقاموس، دارالفکر، بیروت.
]8[ جَندی، مؤیدالدین (1362). نفحه­الروح و تحفه­الفتوح، مولی، تهران.
]9[ خوارزمی، تاج­الدین (1379). شرح فصوص­الحکم، ویراستۀ آیت­الله حسن­زاده آملی، چ دوم، بوستان کتاب، قم.
]10[ راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412). مفردات الفاظ القرآن، ویراستۀصفوان عدنان داوودی، دارالعلم ـ الدارالشامیه، دمشق­ ـ بیروت.
]11[ سراج طوسی، ابونصر (1914). اللمع فی­التصوف، ویراستۀ رینولد آلین نیکلسون‏، مطبعۀ بریل، لیدن.
]12[ سمعانی، احمد (1384). روح­الارواح فی شرح اسماء­الملک­الفتّاح، ویراستۀ نجیب مایل هروی، چ دوم، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
]13[ سمنانی، علاء­الدوله (1383). مصنفات فارسی سمنانی، ویراستۀ نجیب مایل هروی، چ دوم، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
]14[ طباطبایی، سیدمحمدحسین (1402). الرسائل التوحیدیه، مؤسسه­النعمان، بیروت‏.
]15[ عفیفی، ابوالعلاء (1370). شرحفصوص­الحکم، چ دوم، الزهراء، تهران.
]16[ فخررازی، محمدبن عمر (1406). لوامع­البینات شرح أسماء­الله تعالی و الصفات، مکتبه الکلیات الأزهریه، قاهره.
]17[ فیض کاشانی، محسن (1415). تفسیر الصافی، چ دوم، ویراستۀ حسین اعلمی، انتشارات صدر، تهران.
]18[ قشیری، ابوالقاسم (1422). شرح اسماء­الله­الحسنی، ویراستۀ عبدالرئوف سعید و سعد حسن محمد علی‏، دارالحرم للتراث، قاهره.
]19[ قونوی، صدرالدین (2008). شرح الاسماء­الحسنی، ویراستۀ قاسم تهرانی، دار و مکتبه‌الهلال، بیروت.
]20[ قیصری، داود (1375). شرح فصوص­الحکم، ویراستۀ جلال­الدین آشتیانی، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
]21[ کاشانی، عبدالرزاق (1426). اصطلاحات­الصوفیه، دارالکتب­العلمیه، بیروت.
]22[ ـــــــــــــــ (1426). لطائف­الاعلام فی اشارات اهل­الالهام، مکتبه­الثقافه­الدینیه، قاهره.
]23[ موحد، محمدعلی و صمد موحد (1386). شرح فصوص­الحکم، انتشارات کارنامه، تهران.
]24[ مهائمی، علاء­الدین علی بن أحمد (1428). خصوص­النعم فی شرح فصوص­الحکم، ویراستۀ احمد فرید مزیدی، دارالکتب­العلمیه، بیروت.
]25[ همدانی، عین­القضات (1377). نامه­های عین­القضات، اساطیر، تهران.
]26[ ــــــــــــــ (1373). تمهیدات، ویراستۀ عفیف عسیران، چ چهارم، منوچهری، تهران.