بررسی تربیت دینی صلح محور مبتنی بر کثرت‏ گرایی دینی عرفانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفۀ تعلیم و تربیت دانشگاه شیراز

2 دانشیار فلسفۀ تعلیم و تربیت دانشگاه شیراز

چکیده

شاخصه‏های مؤثّر ارتباطی جهان حاضر در پی واکاوی اصولی معیّن برای حل منطقی تعارضات فعلی و یا به تعبیری دیگر، ایجاد صلح میان انسان‎هاست. با توجّه به نقش دین در زندگی جوامع و وجود کثرت‏های روزافزون دینی، استفاده از رویکردی فعّال و صلح­ محور در عرصۀ تربیت دینی یعنی عرفان، ضروری می­نماید، از این رو مقالۀ حاضر بر آن است تا با استفاده از یک روش توصیفی ـ تفسیری، تربیت‏ دینی صلح­‏محور مبتنی بر کثرت‏گرایی دینی عرفانی را بررسی کند و پرسش­های اصلی آن عبارتند از: 1) منظور از کثرت‏گرایی دینی مبتنی بر عرفان چیست؟ 2) تربیت دینی صلح­محور مبتنی بر کثرت‏گرایی دینی عرفانی چگونه تربیتی است؟
نتایج پژوهش حاضر نشان می‎‏دهد که بر اساس نوع نگاه تربیت دینی صلح‏­محور مبتنی بر کثرت‏گرایی دینی عرفانی، می‏توان مؤلّفه‏ها و پیش‏‏زمینه‏هایی نظیر ایجاد روحیّه‏ی هم‏دلی و مهرورزی، گفتمان دینی، تساهل و تسامح یا مدارا و ایجاد روحیّۀ مسئولیّت‏پذیری میان پیروان ادیان را در نظر گرفت که در زمینۀ تربیت دینی، زمینه‏ساز آشتی و تفاهم میان آن‌ها گردیده و به صلح و هم­زیستی مسالمت‏آمیز بینجامد.
 

کلیدواژه‌ها


[1] قرآن کریم.
[2] کتاب مقدّس (عهد عتیق و عهد جدید) (1380). ترجمۀ فاضل­خان همدانی، ویلیام گلن و هنری مرتن، تهران، اساطیر.
[3] تلمود (میشنا) (بی‏تا). تهران، انجمن کلیمیان تهران.
[4] ابن­عربی، شیخ محی­الدّین (1384). رسائل، ده رسالۀ فارسی‏شده، ترجمه و تصحیح نجیب مایل­هروی، تهران، مولی.
[5] ــــــــــــــــ (1370). فصوص الحکم، تهران، نشر الزهراء.
[6] ــــــــــــــــ (بی­تا). فتوحات مکّیه، بیروت، دار صادر.
[7] ابوالخیر میهنی، ابوسعید (1391). رباعیّات ابوسعید ابوالخیر، تهران، ناهید.
[8] اصفهانی، هاتف (1386). دیوان هاتف اصفهانی، تدوین علی مصطفوی، تهران، نشر الکترونی.
[9] افروغ، عماد (1390). پیش‏فرض‏ها و رویکردهای نظری عدالت اجتماعی، مجموعه مقالات عدالت دومین نشست اندیشه‏های راهبردی، دبیرخانۀ اندیشه‏های راهبردی.
[10] اقبال، فرشید (1376). فرهنگ انگلیسی، فارسی، تهران، اقبال.
[11] اکبری، رضا (1383). «مبانی معرفت‏شناسی نظریۀ کثرت‏گرایی جان هیک»، پژوهش‏نامۀ فلسفه‏ی دین(نامۀ حکمت). شمارۀ 4، صص35-54. 
[12] الهامی، داوود (1378). موضع تشیّع در برابر تصوّف در طول تاریخ، قم، مکتب اسلام.
[13] ایزوتسو، توشهیکو (1378). صوفیسم و تائوئیسم، ترجمۀ محمدجواد گوهری، تهران، روزنه.
[14] بشیریه، حسین (1377). پیش درآمدی بر اندیشۀ سیاسی تساهل سیاسی، دفتر نخست، تسامح آری یا نه، قم، اندیشۀ معاصر.
[15] پترسون، مایکل و دیگران (1384). عقل و اعتقاد دینی، ترجمۀ احمد نرّاقی و ابراهیم سلطانی، چ چهارم، تهران، طرح نو.
[16] تافلر، الوین و هایدی تافلر (1380). جنگ و ضد جنگ: بقاء در آستانۀ قرن بیستم و یکم، ترجمۀ شهین‏دخت خوارزمی، تهران، آسونه.
[17] توماس، ژان (1363). مسائل جهانی آموزش و پرورش، ترجمۀ احمد آقازاده، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
[18] جیمز، ویلیام (1379). «تجربۀ دینی، اصل و منشأ دین»، ترجمۀ مالک حسینی، نقد و نظر، ش 3ـ4، صص 25ـ44.
[19] حافظ، شمس­الدّین محمّد (1380). دیوان اشعار  از روی نسخۀ محمّد قزوینی و قاسم غنی، به کوشش ناهید فرشادمهر، تهران، گنجینه.
[20] خرقانی، ابوالحسن (1389). نور العلوم، به کوشش عبدالرّفیع حقیقت، تهران، بهجت.
[21] داوودی، محمد (1386). نقش معلّم در تربیت دینی، قم: پژوهشکدۀ حوزه و دانشگاه.
[22] دویل، مایکل (1385). صلح لیبرالی، اندرو لینکلیتر، ترجمۀی علیرضا طیب، تهران، مرکز چاپ و انتشارات.
[23] ذکرگو، امیرحسین (1377). اسرار اساطیر هند (خدایان ودائی)، تهران، فکر روز.
[24] رشاد، علی­اکبر (1390). «نقد مبانی معرفت‏شناسی نظریّۀ پلورالیسم دینی»، ذهن، ش47، صص 26ـ41.
[25] سالیوان، راجر (1380). اخلاق در فلسفۀ کانت، ترجمۀ عزّت­ا... فولادوند.
[26] سبزواری، هادی (بی‏تا). شرح المنظومه، ج 6، قم، علّامه.
[27] سجّادی، سیّدضیاءالدّین (1388). مقدّمه‏ای بر مبانی عرفان و تصوّف، تهران، سمت.
[28] سلحشوری، احمد (1390).حدود و ثغور تربیت اخلاقی، تربیت معنوی و تربیت دینی، رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، ش2، صص41ـ56.
[29] شبستری، شیخ محمود (1389). گلشن راز، تصحیح ح. م صدیق، تبریز، اختر.
[30] شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1384). نوشتهبردریا،ازمیراثعرفانىابوالحسنخرقانى، تهران، سخن.
[31] شمشیری، بابک و عبدالحسین نقیب­زاده (1384). «فرآیند تعلیم و تربیت با اقتباس از مبانی عرفان اسلامی»، دوماهنامۀ علمی ـ پژوهشی دانشگاه شاهد، ش 12، صص 89ـ74.
[32] شمشیری، بابک (1385). تربیت از منظر عشق و عرفان، تهران، طهوری.
[33] عرسان کیلانی، ماجد (1387). سیر آرای تربیتی در تمدن اسلامی، ترجمۀ بهروز رفیعی، تهران، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و مرکز مطالعات فرهنگی.
[34] علی­زمانی، امیرعبّاس مرجان نوری (1388). «بررسی انتقادی مدل پلورالیسم دینی جان هیک»، دو فصلنامۀ فلسفه و کلام اسلامی، دفتر 1، صص 85ـ106.
[35] عطّار نیشابورى، فریدالدّین (1381). تذکرهالاولیاءازروىنسخۀ نیکلسون، به کوشش ا. توکّلی، تهران، بهزاد.
[36] فتحعلی، محمود (1378). تسامح و تساهل: اخلاقی، دینی، سیاسی، قم، طه.
[37] فتحی واجارگاه، کوروش و معصومه اسلامی (1387). بررسی میزان توجه به آموزش صلح در برنامه‏های درسی دورۀ ابتدایی از دیدگاه متخصص‏های تعلیم و تربیت، تهران، فصل­نامۀ نوآوری‏های آموزشی، شمارۀ 25، سال هفتم، صص49ـ76.
[38] قادر‏ی، مصطفی و همکاران (1387). «تبیین برنامۀ درسی صلح‏محور در فلسفۀ کانت»، فصل­نامۀ مطالعات برنامۀ، سال دوم شمارۀ 8، صص 47ـ81.
[39] قاسم‏پور راوندی، مهدی و محمدعلی ‏راد (1379). «ظاهر و باطن در تفسیر عرفانی»، فصل­نامۀ مدرس، ش 2، صص 125ـ141.
[40] لگنهاوزن، محمد (1379). اسلام و کثرت‏گرایی دینی، ترجمۀ نرجس جواندل، قم، مؤسسۀ فرهنگی طه.
[41] کاشانی، عزالدین محمود (1387). مصباح­الهدایه و مفتاح­الکفایه، تهران، زوار.                                       
[42] کاظم‏پور، اسماعیل، خلخالی، علی و رضا جانعلی‏پور (1391). «تأثیر برنامه آموزش صلح در تربیت شهروند جهانی، رهیافتی نو در مدیریت آموزشی»، سال سوم، شمارۀ 3، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، صص 49ـ62.
[43] کاکایی، قاسم (1381). وحدت وجود به روایت ابن­عربی و مایستر اکهارت، تهران، هرمس.
[44] کانت، ایمانوئل (1380). دین در محدودۀ عقل تنها، ترجمۀ منوچهر صانعی
دره­بیدی، تهران، نقش و نگار.
[45] ــــــــــــ (1383). مابعدالطبیعۀ اخلاق: فلسفۀ حقوق، ترجمۀ منوچهر صانعی دره‌بیدی، تهران، نقش و نگار.
[46] کاویانی، شیوا (1380). «عشق در عرفان یهود»، ماهنامۀ افق بینا، ش 15،
ص 25ـ40.
[47] ماهروزاده، طیبه (1385). «نقش آموزه‏های دینی در کاهش خشونت خانوادگی، مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی»، شمارۀ 3، 35ـ64.
[48] محمودی، سیّدعلی (1383). فلسفۀ سیاسی کانت: اندیشۀ سیاسی در گسترۀ فلسفۀ نظری فلسفه‏ی اخلاق، تهران، نگاه معاصر.
[49] مولوی، جلال­الدّین محمّد (1387). مثنویمعنویاز روی نسخۀ رینولدنیکلسون، تهران، گلی.
[50] مینوی، مجتبی (1389). احوالواقوالشیخابوالحسنخرقانی، تهران،کتابخانۀ طهوری.
[51] نصر، سیّدحسین (1382). آموزه‏های صوفیان از دیروز تا امروز، ‌ترجمۀ حسین حیدری و محمّدهادی امینی، تهران، قصیده‏سرا.
[52] نصرتی، سپیده (1391). «مبانی و معنای کثرت‏گرایی دینی در اسلام»، فصل­نامۀ تخصّصی خدای‏نامه، ش 1، صص 129ـ146. 
[53] نظامی­گنجه‏ای، الیاس بن یوسف (1392). مخزن‌­الاسرار، تصحیح حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران، قطره.
[54] هجویری، علی بن عثمان (1386). کشف­المحجوب، تهران، سروش.
[55] هیک، جان هارورد (1381). بُعد پنجم، ترجمۀ عبدالرحیم گواهی، تهران، تبیان.
[56] یثربی، سیدیحیی (1387). عرفان نظری، قم، بوستان کتاب.
[57]. Fathi Vajargah, K. Islam (2008). Evaluation of peace education in the curriculum of primary In terms of professional education and curriculum specialists and primary school teachers in Tehran. Journal of EducationalInnovations.No. 25, the seventh year, spring, pp49-75.
[58]. Hart. H. L. A (1954). "Definition and theory in jurisprudence", in Low Quarterly Review, vol 70, coted in Nine. c, Rights, nyu press, 1992.
 [59]. Luo.jia (1962). peace, A Tibetan Perspective, A volume in peace Education (Spirituallity, Religion and Peace Education),, united states of America,115-132.
[60]. Rowe, W. L (1993). Philosophy of Religion, Wadsworth Publishing.