بررسی تطبیقی حکایتِ شهزاده و کمپیر کابلی در مثنوی با سرود مروارید

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیارگروه ادیان و عرفان، دانشگاه پیام نور

چکیده

مقالۀ حاضر با روش توصیفی - تحلیلی با تبیین نگرش گنوسی‌ها در موردِ انسان و جهان، سرود مروارید را که متن آن به زبان سریانی و بازمانده از سدۀ دوم میلادی است، با حکایت شهزاده و کمپیر کابلی در مثنوی مولوی مقایسه می‌کند. در این مقاله با رمزگشایی از دو داستان تمثیلی، باورهای اساسی جهان‌بینی گنوسی، همچون ثنویت عالم ملکوت و عالم ماده، دوگانگی روح و جسم، هبوط روح از عالم روشنایی به جهان تاریکی و محبوس‌شدن آن در دنیای مادی و تخته‌بندِ تن شدن، فراموش‌کردن اصل خویش، بیداری و بازگشت به جایگاه نخستین و دیدار با «خویش» یا همان «شاهد آسمانی» را نشان می‌دهد. همچنین اشاره به چند حکایت عطار نیشابوری که دارای مضمون‌های مشترک با سرود مروارید و حکایت شاهزاده وکمپیر کابلی است، از دیگر مطالب این پژوهش است.

کلیدواژه‌ها


[1]. اسماعیل‌پور، ابوالقاسم (ش1388). ادبیات گنوسی، گردآورنده ومترجم، تهران، اسطوره.
[2]. بهار، مهرداد و اسماعیل‌پور، ابوالقاسم (1394ش). ادبیات مانوی، تهران، کارنامه.
[3]. پورنامداریان، تقی (1375ش). دیدار با سیمرغ، چاپ دوم، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
[3]. خراسانی، شرف‌الدین (1373). «ترانه مروارید» (یک شعر تمثیلی – مجازی – گنوستیکی)، نشریه کلک ش 53، مرداد (165-156).
[4]. زرین‌کوب، عبدالحسین (1362ش). ارزش میراث صوفیه چاپ پنجم، تهران، امیرکبیر.
[5]. ــــــــــــــــــ (1379ش). سر نی، چاپ هشتم، تهران، علمی.
[6]. ــــــــــــــــــ (1362ش). یادداشت‌ها و اندیشه‌ها، تهران، جاویدان، چاپ چهارم.
[7]. عطارنیشابوری، فریدالدین (1381ش). الهی‌نامه، تصحیح: فواد روحانی، چاپ ششم، تهران، زوار.
[9]. ــــــــــــــــــ (1338ش). اسرارنامه، تصحیح: صادق گوهرین، تهران، صفی علیشاه.
[10]. ــــــــــــــــــ (1370ش). تذکره الاولیاء، تصحیح: رینولد، الن، نیکلسون، تهران، صفی علیشاه.
[11]. ــــــــــــــــــ (1386ش). مصیبت‌نامه، مقدمه، تصحیح و تعلیقات: محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، سخن.
[12]. ــــــــــــــــــ (1365ش). منطق‌الطیر، به اهتمام صادق گوهرین، چاپ چهارم، تهران، علمی و فرهنگی.
[13]. غیبی، بیژن، «سرود مروارید»، نشریه ایران‌شناسی، سال نهم، شماره دوم تابستان 1376 (377-316)
[14]. کوربن، هانری (1384ش). روابط حکمت اشراق و فلسفه ایران باستان، ترجمه: ع. روح‌بخشان، چاپ دوم، تهران، اساطیر.
[15]. مولوی، جلال‌الدین محمد بلخی (1362ش). دیوان کامل شمس تبریزی، تصحیح: بدیع‌الزمان فروزانفر، چاپ ششم، تهران، انتشارات جاویدان.
[16]. مولوی، جلال‌الدین محمد بلخی (1378ش). مثنوی معنوی، تصحیح: رینولد. الن. نیکلسون، چاپ دوم، تهران، پیمان،
[17]. نیکلسون، رینولد الین (1374ش). شرح مثنوی معنوی مولوی، ترجمه: حسن لاهوتی، تهران، علمی و فرهنگی.
[18]. Bevan, Anthony Ashley (1897). The Hymn of The Soul, Contained in The Syriac Actsof ST. Thomas, Re-Edited with an English Translation, Cambridge, At the University Press,
[19]. Corbin, Henry (1962). History of Islamic philosophy, Translated by Liadain Sherrard with the assistance of Philip Sherrard, Kegan paul international, London and New York in association with Islamic Publications for the institute of Ismaili studies London.
[20]. Corbin, Henry (1994). The Man of Light in Iranian Sufism, Translated from French by Nancy Pearson. Shambhala Publications, London.
[21]. Eliade, Mircea (1982). A History of Religious Ideas, Volume. 2, From Gautama Buddha to the Triumph of Christianity. Translated by Willard R. Trask, The university of Chicago Press, Chicago and London,
[22]. Eliade, Mircea (1969). Yoga, Immortality and Freedom, Translated from the French by Willard R, Trask. Princeton university press. Princeton and oxford. Second Edition.
[23]. Eliade, Mircea (1963). Myth and Reality. Translated from the French by Willard R. Trask. Harper and Row Publishers, New York and Evanston
[24]. Harrdt, Robert (1971). Gnosis, Character and Testimony, Translated into English, By. J. F. Hendry, Leiden.
[25]. James, Montague Rhodes (1924). TheApocryphalNew Testament. Bing The Apocryphal Gospels, Acts Epistles, and Apocalypses. Oxford, At Clarendon Press.
[26]. Jonas, Hans (2001). The Gnostic Religion, The Message of the Alien God and the Beginings of Christianity. Boston, Beacon Press.
[27]. Stace, W. T (1961). Mysticism and Philosophy, MacMillan & CO LTD, London.