نقش سیاسی - مذهبی مسیحیان نسطوری در زمان خسروپرویز؛ مطالعۀ موردی: نقش پاتریارخ سبریشوع

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته مقطع دکتری تخصصی تاریخ ایران باستان. دانشگاه تهران

چکیده

با توجه به اهمیت مسیحیان در روزگار ساسانیان، بررسی وضعیت آن‌ها در آن دوران، به درک بهتر تاریخ مسیحیت و حکومت ساسانی کمک می‌کند. روزگار خسروپرویز را باید به‌عنوانِ یکی از مقاطع مهم تاریخ ساسانی و مسیحیان ایران در نظر داشت. یکی از شخصیت­های مهم مسیحی در زمان خسروپرویز، سبریشوع بود که به مقام پاتریارخی کلیسای نسطوری رسید و نقش سیاسی - مذهبی مهمی را ایفا کرد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که سبریشوع با فرمان مستقیم خسروپرویز و بدون رضایت رهبران کلیسای نسطوری در سال 596 م. به مقام پاتریارخی رسید و خسروپرویز در جلب نظر مساعد مسیحیان نسطوری نسبت به خود، تسلط بیشتر بر آن‌ها و مراودات سیاسی خود با امپراتور ماوریکیوس از وی استفاده کرد. همچنین، سبریشوع با حمایت خسروپرویز سعی کرد اختلافات داخلی کلیسا را حل کند و در هنگام آغاز جنگ­های خسروپرویز و بیزانس، به‌عنوانِ نمایندۀ مسیحیان نسطوری، خسروپرویز و سپاهیان ساسانی را همراهی کرد.
 

کلیدواژه‌ها


[1]. امیری باوندپور، سجاد )2017 م.). «مروری بر منابع عربی - مسیحی برای تاریخ دورۀ ساسانی»، ساسانیکا، شمارۀ 19، صص 1-14.
[2]. بلعمی، ابوعلی محمد (1380). تاریخ بلعمی، به کوشش: محمدتقی بهار، تهران: زوار.
[3]. ثعالبی، ابومنصور عبدالملک (1900 م.)، غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم، به کوشش: زوتنبرگ، پاریس.
[4]. دینوری، احمد‌بن‌داوود (1373). اخبار الطوال، به کوشش: عبدالمنعم عامر، قم.
[5]. رضا، عنایت­الله (1381). «سیاست دینی خسرو دوم (پرویز - ابرویز)»، ایران­شناسی، تهران، شمارۀ 56، صص 761-778.
[6]. زرین­کوب، روزبه (1383). «بهرام چوبین»، تهران، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، صص 144-147.
[7]. شاپور شهبازی، علیرضا (1389). تاریخ ساسانیان، ترجمۀ بخش ساسانیان از کتاب تاریخ طبری و مقایسۀ آن با تاریخ بلعمی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
[8]. طبری، محمد‌ابن‌جریر (1967م). تاریخ الامم و الملوک، جلد دوم، به کوشش: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دار التراث.
[9]. فردوسی، ابوالقاسم (1386). شاهنامه، دفترهای هفتم و هشتم، به کوشش: جلال خالقی مطلق، تهران: مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی.
[10]. کریستن سن، آرتور (1378). ایران در زمان ساسانیان، مترجم: رشید یاسمی، تهران: امیرکبیر.
[11]. مسعودی، علی‌ابن‌حسین (1367). مروج الذهب و معادن الجوهر، به کوشش: یوسف اسعد داغر، قم.
[12]. مسکویه، ابوعلی (1379). تجارب الامم، به کوشش: ابوالقاسم امامی، تهران: سروش.
[13]. یعقوبی، احمد‌بن‌ابی یعقوب (1339). تاریخ الیعقوبی، بیروت.
[14]. هوشنگی، لیلا (1397). تاریخ و عقاید نسطوریان، چاپ سوم، تهران: سینا.
[15]. A Short Chronicle on the End of the Sasanian Empire and Early Islam (2016). ed. and tr.: Nasir al-Ka'bi, Gorgias Press.
[16]. Amr ibn Matta (1899). Akhbār Fātdrikat Kursī al-Mashriq min Kitāb al-Majdal, Rome, C. de Luigi.
[17]. Anderson, G. H. (1999). Biographical Dictionary of Christian Missions, Wm. B. Eerdmans Publishing.
[18]. Asmussen, J. P. (1983). “Christians in Iranˮ, The Cambridge History of Iran, vol. 3 (2), ed.: E. Yarshater, Cambridge University Press, pp. 924-948.
[19]. Bar Hebraeus (1877). Gregorii Barhebræi chronicon ecclesiasticum, ed. and tr.: J. B. Abbeloos and T. J. Lamy, vol. III, Paris/Louvain: Maisonneuve/Peeters.
[20]. Barsoum, I. A. (2003). The Scattered Pearls: A History of Syriac Literature and Sciences, tr. and ed.: Matti Moosa, Gorgias Press.
[21]. Baum, W., and D. W. Winkler (2003). The Church of the East, A Concise History, Routledge Curzon.
[22]. Baumer, C. (2006). The church of the East, An Illustrated History of Assyrian Christianity, I. B. Tauris.
[23]. Becker, A. H. (2006). Fear of God and the Beginning of Wisdom: The School of Nisibis and the Development of Scholastic Culture in Late Antique Mesopotamia, University of Pennsylvania Press.
[24]. Bosworth, C. (1986). “Ispahbadˮ, second edition, eds: Th. Bianquis et al, Encyclopaedia of Islam.
[25]. Cairns, E. E. (1996). Christianity through the Centuries: A History of the Christian Church, Zondervan.
[26]. Czeglédy, K. (1958). “Bahrām Čōbin and the Persian Apocalyptic Literature”, AAASH 8, pp. 21-43.
[27]. Chesnut, G. F., and R. C. Bondi (1976). Three Monophysite Christologies: Severus of Antioch, Philoxenus of Mabbug and Jacob of Sarug, Oxford University Press.
[28]. Chronicle of Seert, (1909-1919), Histoire Nestorienne Inédite: Chronique de Séert (vols. 4, 5, 7, 13 in IV parts), ed. and tr: A. Scher, Paris, Patrologia Orientalis.
[29]. Das Buch der Synhados: oder Synodicon Orientale (1900). Ed and tr.: O. Braun, Philo Press.
[30]. Ehrman, B. D., and A. S. Jacobs (2004). Christianity in Late Antiquity, 300-450 CE, Oxford University Press.
[31]. Eutychius (1906-1909). Eutychi Patriarchae Alexandrini Annales, Two volums, ed. L. Cheikho, Paris.
[32]. Fiey, J. M. (1965). “L'apport de Mgr Addaï Scher (1915) à l'hagiographie Orientaleˮ, Analecta Bollandiana, 83 (1-2), pp. 121-142.
[33]. Frend, W. H. C. (1972). The Rise of Monophysite Movement, Cambridge: Cambridge University Press.
[34]. Frendo, J. D. (1989). “Theophylact Simocatta on the revolt of Bahram Chobin and the Early Career of Khusrau IIˮ, Bulletin of the Asia Institute, 3, pp.77-88.
[35]. Greatrex, G. (2003). “Khusro II and the Christians of his Empireˮ, Journal of the Canadian Society for Syriac Studies, vol. 3, pp. 78-88.
[36]. __________, and S. N. C. Lieu (2002). The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars, Part II, Routledge.
[37]. Holmberg, B. (1993). “A Reconsideration of the Kitab al-Magdalˮ, Parole de l'Orient, vol. 18, pp. 256-273.
[38]. Howard-Johnston, J. D. (2010). Witnesses to a World Crisis: Historians and Histories of the Middle East in the Seventh Century, Oxford University Press.
[39]. Hoyland, R. (1997). Seeing Islam as Others Saw It: A Survey and Evaluation of Christian, Jewish and Zoroastrian Writings on Early Islam, Princeton: Darwin Press.
[40]. Hutter, M., (1998). “Shirin, Nestorianer und Monophysiten: Königliche Kirchenpolitik im Späten Sasanidenreich”, ed: René Lavenant, Symposium Syriacum VII, Rome, Pontificium Institutum Orientalium Studiorum, pp. 373–386.
[41]. Irvin, D. T., and S. W. Sunquist (2001). History of the World Christian Movement: Earliest Christianity to 1453, Orbis Books.
[42]. Julien, F. (2009). “la Chronique du Hūzistān. Une page d'historie Sassanideˮ, Trésors d'Orient: Mélanges Offerts á Rika Gyselen, Studia Iranica 42, pp. 159-186.
[43]. Kelly, J. N. D. (1977). Early Christian Doctrines, A&C Black.
[44]. Labourt, J. (1904). Le christianisme dans l'empire Perse: sous la dynastie Sassanide (224-632), Lecoffre.
[45]. Livingstone, E. A. (2006). “Jacob Baradaeusˮ, The Concise Oxford Dictionary of the Christian Church (2 rev. ed.), Oxford University Press.
[46]. Meyendorff, J. (1989). Imperial Unity and Christian Divisions: The Church, 450-680 AD (Vol. 2), St Vladimir's Seminary Press.
[47]. Morony, M. G. (1974). “Religious Communities in Late Sasanian and Early Muslim Iraqˮ, Journal of the Economic and Social History of the Orient/Journal de l'histoire economique et sociale de l'Orient, pp. 113-135.
[48]. ____________, 2005, Iraq After the Muslim Conquest, Gorgias Press.
[49]. Payne, R. E. (2015). A State of Mixture, Christians, Zoroastrians, and Iranian Political Culture in Late Antiquity, University of California Press.
[50]. Pourshariati, P. (2008). Decline and Fall of the Sasanian Empire, The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran. I. B. Tauris.
[51]. Reinink, G., (1999). “Babai the Great’s Life of George and the Propagation of Doctrine in the Late Sasanian Empireˮ, Portraits of Spiritual Authority: Religious Power in Early Christianity, Byzantium and the Christian Orient, pp. 171-193.
[52]. Saliba ibn Yohanna (1896). Akhbār Fātdrikat Kursī al-Mashriq, Rome, C. De Luigi.
[53]. Sebeos (1999). The Armenian History Attributed to Sebeos, translation and Commentary: R. W. Thomson et al, Liverpool: Liverpool University press.
[54]. Shapour Shahbazi, A. (1982). “Bahrām Chūbīnˮ, Encyclopedia Iranica, ed.: E. Yarshater, London, etc.
[55]. __________________ (1989). “Bestām and Bendoyˮ, Encyclopedia Iranica, vol. IV, F. 2, pp. 180-182.
[56]. Swanson, M. N. (2012). “Ṣalībā ibn Yūḥannā”, Christian-Muslim Relations, A
Bibliographical History, vol 4, eds.: D. Thomas and A. Mallett, pp. 900-905.
[57]. Synodicon orientale ou recueil de synods nestoriens (1902), ed. and tr.: J. B. Chabot, Paris, Imprimerie Nationale.
[58]. Tamcke, M. (1988). Der Katholikos-Patriarch Sabrišo’ I. (596–604) und das Mönchtum. Europäische Hochschulschriften, Reihe XXIII, Theologie 302, Frankfurt am Main / Bern / New York: P. Lang.
[59]._____________(1988). “Die Ekklesiologie des Katholikos-Patriarchen Sabrišo‘ I.”, Ostkirchliche Studien 37, pp. 31-37.
[60]. Thomas of Marga (1893). The Book of Governors, ed. and tr.: E. A. W. Budge, K. Paul, Trench, Trübner & Company.
[61]. Treadgold, W. T. (1997). A History of the Byzantine State and Society, Stanford University Press.
[62]. Whitby, M. (1988). The Emperor Maurice and his Historian: Theophylact Simocatta on Persian and Balkan Warfare, Oxford University Press.
[63]. Whittow, M. (1996). The Making of Orthodox Byzantium, 600–1025, London.
[64]. Wiesehöfer, J. (1996). Ancient Persia from 550 BC to 650 AD, tr.: Azizeh Azodi, I. B. Tauris.
[65]. Wigram, W. A., 1910, An Introduction to the History of the Assyrian Church: Or, the Church of the Sassanid Persian Empire, 100-640 AD, Society for promoting Christian knowledge.
[66]. Wood, Ph., (2013). The Chronicle of Seert: Christian Historical Imagination in Late Antique Iraq, Oxford University Press.