نحوه و غایت عروج نفس در فلسفۀ فلوطین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموختۀ دکترای فلسفۀ هنر، دانشکدۀ حقوق، الهیات و علوم سیاسی واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران؛

2 دانشیار گروه فلسفه، دانشکدۀ ادبیات و علومانسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

در نظام فلسفی فلوطین، تنها سعادت ممکن برای انسان، یگانگی با احد با آگاهی و اشراقی معرفت‌شناختی است. این پژوهش به­روش توصیفی - تحلیلی، روش، اقتضائات و غایت عروج نفس و نحوۀ تحقق آن را تبیین می‌کند. از جمله یافته­های پژوهش این است که یگانه مسیر عروج نفس در نظر فلوطین، دیالکتیک عقلانی فرارونده از اندیشه‌های جزئی به ایده‌های ناب است و مؤلفه­هایی چون هدایت، کسب فضایل اخلاقی و ادراک زیبایی به­ این فرآیند یاری می­رسانند. در فرآیند عروج نفسانی، تحقق هر مرتبه از معرفت برای نفس، مساوق با برکشیده‌شدن نفس به مرتبۀ وجودی هم‌سطح آن مرتبۀ معرفتی است. نهایت معرفت ممکن در پایان سیر عقلانی نفس، یگانگی ضروری با عقل کل است که به‌مثابۀ از قوه به­فعل­آمدن بنیان ذاتی انسان تلقی می‌شود. یگانگی با احد، تبیین­ناپذیر، پیش­بینی­ناپذیر و مشمول ارادۀ نامعطوف به غایت احد است.

کلیدواژه‌ها


1[. حسینی ­شاهرودی، مرتضی؛ استثنایی، فاطمه (1392). «وحدت شخصی وجود و بازتاب آن در معرفت احد از دیدگاه افلوطین»، جستارهای فلسفی، تهران، دوره 10، شماره 1، بهاروتابستان، صص 5-26.
]2[. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1391). «بررسی دلایل وجودشناختی الهیات سلبی»، اندیشۀ دینی، شیزار، دوره12، شماره43، تابستان، صص27-54.
]3[. حمصی، ابن‌ناعمه (1388). اثولوجیا. ترجمه و شرح حسن ملکشاهی. تهران: سروش، چاپ دوم.
]4[. خراسانی، شرف­الدین (1379). دایره­المعارف بزرگ اسلامی. زیرنظر محمدکاظم موسوی بجنوردی. ج9: مدخل افلوطین. تهران: مرکز پژوهش­های ایرانی و اسلامی.
]5[. رحمانی، غلامرضا و رحمت­الله­اف، نظر­الله (1396). «بررسی نظریۀ معرفت و شهود فوق‌هستی نزد فلوطین»، عرفان اسلامی، زنجان، دوره14، شماره 53، پاییز، صص265-283.
]6[. رضازاده­ جودی، محمدکاظم و رضازاده­ جودی، مهدی (1393). «بررسی پارادوکس صفات احد در اندیشۀ فلوطین»، پژوهش­های معرفت‌شناختی، تهران، دوره3، شماره 7، بهاروتابستان، صص 51-82.
]7[. علی­زمانی، امیرعباس (1383). «سلب یا سکوت؟بررسی و نقد الهیات سلبی فلوطین»، اندیشۀ دینی، شیراز، دوره4، شماره12، پاییز، صص101-122.
]8[. فلوطین (1389). دورۀ آثار. ترجمه محمد حسن لطفی. تهران: خوارزمی، چاپ دوم.
]9[. مسعودی، جهانگیر و عنبرسوز، محمد (1396). «شهود عقلانی از منظر افلاطون و فلوطین»، هستی و شناخت، قم، دوره4، شماره 2، پاییزوزمستان، صص 57-74.
]10[. مسگرهروی، طاهره (1388). «مفهوم برتر از هستی و فقدان ارتباط در اندیشۀ فلوطین»، پژوهشنامۀ ادیان، تهران، دوره3، شماره 1، بهاروتابستان، صص 99-124.
]11[. یاسپرس، کارل (1388). فلوطین. ترجمه محمد حسن لطفی. تهران: خوارزمی، چاپ دوم.
[12]. Armstrong, A. H. and Henry, Paul (1989). Plotinus. Great Britain: Harvard University Press.
[13]. Armstrong, A. H. (1962). Plotinus. New York: Collier Books.
[14]. Armstrong, A. H. (1940). The Architecture of the intelligible Universe in the Philosophy of Plotinus: an analitical and historical Study, New York: Cambridge University Press.
[15]. Bussanich, John (1999). "Plotinus` Metaphysics of the One". In: The Cambridge Companion to Plotinus, Ed. By Lloyd P. Gerson. New York: Cambridge University Press.
[16]. Corrigan, Kevin (2005). "Reading Plotinus: a practical Introduction to Neoplatonism". In: Purdue University Press Series in the History of Philosophy. United States of America: Purdue University Press.
[17]. Emilsson, Eyjolfur K. (2017). "Plotinus". In: Routledge Philosophers Series, New York: Routledge Publications, 1st published.
[18]. Gerson, Lloyd P. (2018). "Plotinus". In: The Stanford Encyclopedia of Philosophy, (Fall 2018 Edition), Edward N. Zalta (ed.), (Access date: 2016/14/04) URL=<https://plato.stanford.edu/archives/fall2018/entries/Plotinus/>.
[19]. Gerson, Lloyd P. (1994). Plotinus, the Arguments of the Philosophers, London and New York: Routledge Publishing, 1st published.
[20]. Iozzia, Daniele (2015). Aesthetic Themes in Pagan and Christian Neoplatonism from Plotinus to Gregory of Nyssa. London and New York: Bloomsbury Publishing Plc.
[21]. Moore, Edward. "Plotinus". In: Internet Encyclopedia of Philosophy, James Fieser and Bradly Dowden (ed.), (Access date: 2017/27/09). URL=<https://iep.utm.edu/Plotinus>.
[22]. Rappe, Sara A. (2000). Reading Neoplatonism: non-discursive Thinking in the Texts of Plotinus, Proclus and Damascius, New York: Cambridge University Press.
[23]. Stace, W. T. (1920). Critical History of Greek Philosophy, London: MacMillan and Co., Limited.
[24]. Wilberding, James (2006). Plotinus` Cosmology: a Study of Ennead II.1 (40). New York: Oxford University Press.