موضوع «بازگشت» و «سکینۀ» انسان در حیات روحیِ اوجستاری در کتـاب مقدس و قـرآن، با تأکید بر سه «مرکزیت دینی»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات دانشگاه تهران

چکیده

«هبوط» یا «اخراج» انسان از بهشت، حیاتی را برای بشر در کرۀ خاکی رقم زده است، که ظاهر و باطن آن آمیخته با انواع ناآرامی ­هاست؛ ناآرامی­ هایی که همواره به انسان گوشزد می­کنند که مأوا و مثوای نهایی وی بر روی کرۀ خاکی نیست و بر اوست که در اندیشۀ تدارک راه امنی برای بازگشت خود به سوی معاد و دارالسلامِ سکینه و رحمت الهی باشد. خدایی که برای انسان، آن هبوط و نزول را رقم زده، راه بازگشتی را نیز برای همو ترسیم کرده است که به صورت­های مختلف در زبان ادیان الهی بیان شده است. امن و امان، سِلم و سلام و سکینه و رحمت، کلیدواژه­ هایی برای مفاهیم و موضوعات گمشدۀ بشر، و «اورشلیم و مکه و در نهایت، مدینة­النبی» با مرکزیت پیامبر رحمت(ص) -که «رحمة للعالمین» و منبع امن و اسلام و تزکیه و تطهیر از عوامل آلودگی و ناآرامی است و در بیان پیامبران پیشین نیز به وی بشارت داده شده است - مواضع و رموز بارزی در این باب­اند. مقاله به صورت توصیفی و تطبیقی موضوعات مورد اشاره را تحلیل و نقش بارز پیامبر اکرم(ص) را در ترسیم راه سکینه و آرامش در قالب‌های مختلف روحی، جسمی، فرهنگی و معنوی واکاوی می­کند.

کلیدواژه‌ها


[1]. قرآن مجید، بر اساس ترجمة المیزان (1388). معارف، قم.
[2]. ابن­ادریس، عبدالله (1386ب). جامعه مدینه در عصر نبوی. ترجمه: شهلا بختیاری، تهران، سمت.
[3]. ابن­ادریس، عبدالله (1386الف). مدینه در آستانۀ بعثت. ترجمه: هادی انصاری، تهران، شرکت چاپ و نشر بین­الملل وابسته به انتشارات امیرکبیر.
[4]. ابن‏عاشور، محمدطاهر (1420هـ). التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور. بیروت، مؤسسة التاریخ العربی.
[5]. ابن‌هشام، محمدبن اسحاق بن یسار (1355). السیرة النبویة. قاهره، مطبعة مصطفی البانی الحلبی و اولاده.
 [6]. امام خمینی، سید روح­اللّه (1376). تفسیر قرآن کریم. تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
[7]. الاوراغی، محمد (1431هـ). لسان حضارة القرآن. بیروت، دارالعربیة للعلوم ناشرون و منشورات الاختلاف.
[8]. الباقوری، احمد الحسن (1382). تأثیر قرآن بر زبان عربی. ترجمه‌: مهدی خرمی، سبزوار، انتظار.
[9]. بن­ادریس، عبدالعزیز (1386). جامعۀ مدینه در عصر نبوی. ترجمه: شهلا بختیاری، قم، انتشارات حوزه و دانشگاه.
[10]. الجابری، محمد علی (1988). تکوین العقل العربی. چاپ سوم، بیروت، مرکز دراسات الواحدة العربیة.
[11]. الملوحی، مظهر؛ امل الملوحی؛ اکرام لمعی؛ نور العربی (2004). قرائة صوفیة فی انجیل یوحنّا. تقدیم رضوان السید و محمد یاسر شرف، بیروت، دارالجیل.
[12]. الیاده، میرچا (1375). مقدس و نامقدس. ترجمه: نصرالله زنگویی، تهران، سروش.
[13]. باسان، فرنان (1382). شاتوبریان، لامارتین، نروال و فلوبر در سرزمین قدس. ترجمه: محمد زیار، تهران، مشتاق دانش.
[14]. براهنی، رضا (1393). تاریخ مذکّر. تهران، نگاه.
[15]. بلاذری، احمدبن یحیی (1965). فتوح البلدان. تحقیق: صلاح­الدین منجد، قاهره، (بی‌نا).
[16]. حافظ شیرازی، شمس الدین محمد (1381). دیوان خواجه حافظ شیرازی. تصحیح: سید ابوالقاسم انجوی شیرازی، تهران، شهاب ثاقب.
[17]. حماده، محمدماهر (1406). وثائق الحروب الصلیبیة و الغزو المغولی للعالم الاسلامی. بیروت، مؤسسة الرسالة.
[18]. حمیدی، سید جعفر (1391). تاریخ اورشلیم (بیت­المقدس). تهران، امیرکبیر.
[19]. خوش­منش، ابوالفضل (1398الف). تناسب سوره­ها. تهران، مرکز طبع و نشر قرآن کریم جمهوری اسلامی ایران.
[20]. ----------  (1398ب). زبان قرآن. قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
 [21]. داونز، ادوارد (؟). موسیقی سنفونیک. ترجمه: علی­اصغر بهرام­بیگی، تهران، شرکت سهامی نشر اندیشه.
[22]. راپاپورت، امس (1366). منشأ فرهنگی مجتمع­های زیستی. ترجمه: راضیه رضازاده، تهران، جهاد دانشگاهی.
[23]. رواسانی، شاپور (1380). نادرستی فرضیۀ نژادی آریا. سامی و ترک، تهران، انتشارات اطلاعات.
[24]. زرین­کوب، عبدالحسین (1381). فرار از مدرسه. تهران، امیرکبیر.
[25]. شافعی، فرید (1994). العمارة العربیة فی مصر الاسلامیة. قاهره، الهیئة المصریة العامّة للکتاب.
[26]. شایگان، داریوش (1355). بت­های ذهنی و خاطرة ازلی. تهران، امیرکبیر.
[27]. شکوئی، حسین (1367). فلسفة جغرافیا. تهران، گیتاشناسی.
[28]. صادقی، محمد (1401هـ). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنة. بیروت، (بی­نا).
[29]. طباطبائی، سید محمد حسین (1417هـ). المیزان فی تفسیر القرآن. قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[30]. طالقانی، سید محمود (1361). حج. تهران، (بی­نا).
[31]. ----------  (1362). پرتوی از قرآن. تهران، شرکت سهامی انتشار.
[32]. طبری، محمدبن جریر الطبری (1966). تاریخ الطبری. تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، مصر، دارالمعارف.
[33]. فضل‌الله، محمدحسین (1419هـ). تفسیر من وحی القرآن. بیروت، دارالملاک للطباعة و النشر.
[34]. فلامکی، محمدمنصور (1367). فارابی و سیر شهروندی در ایران. تهران، نقره.
[35].  کتاب مقدس، انجمن پخش کتب مقدس در میان ملل. (بی­جا)، (بی­نا).
[36]. کیندرمن، هاینتس (1368). تاریخ تئاتر اروپا: تئاتر قرون وسطی. ترجمه: سعید فرهودی، تهران، مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
[37]. گارودی، روژه (1392). سرگذشت قرن بیستم. وصیت نامة فلسفی روژه گارودی، ترجمه: افضل وثوقی، تهران، سروش.
[38]. لاکست، ایو (1368). مسائل ژئوپلیتیک: اسلام، دریا، آفریقا. ترجمه: عباس آگاهی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
[39]. موسوعة الکتاب المقدس (2001). چاپ دوم، بیروت، دارمنهل‌الحیاة.
[40]. مولند، اینار (1368). جهان مسیحیت. ترجمه: محمدباقر انصاری و مسیح مهاجری، تهران، امیرکبیر.
[41]. مولوی، جلال‌الدین محمد (1379). مثنوی معنوی. تصحیح: رینولد نیکلسون، تهران، صدای معاصر.
[42]. میرو، (1363). دیکتاتوری کارتل­ها. ترجمه و اقتباس: همایون الهی، تهران، امیرکبیر.
[43]. ناصرخسرو (ابومعین­الدین قبادیانی­مروزی) (1361). سفرنامه. تصحیح: رینولد نیکلسون، تهران، بنگاه کتاب.
[44]. ناصری طاهری، عبدالله (1367). بیت­المقدس شهر پیامبران. تهران، سروش.
[45]. وبر، ماکس (1375). شهر در گذر زمان، با پیش­گفتار تحلیل مارتیذال. ترجمه: شیوا کاویانی، تهران، انتشار.
[46]. هاکس، جیمز (1377). قاموس کتاب مقدس. تهران، اساطیر.
[47]. یعقوبی، احمدبن ابی­یعقوب (1960). تاریخ الیعقوبی. بیروت، (بی­نا).
[48]. یاقوت حموی (1399هـ). معجم البلدان. بیروت، دارإحیاء التراث العربی.
[49]. Bardet,Gaston, (N.D). L’urbanisme, Presse Universitaire de France.
[50]. Daniel-Rops, (1942),  Histoire sainte, Le peuple de la Bible, Fayard, Paris.
]51]. Norma, Pierre, (2001). Dictionnaire encyclopédique  de la Bible, Maxi Poche, Références, Union Européenne.
[52]. Dubois, Jean; Mitterand, Henri; Dauzat, Albert (2005). Grand dictionnaire étymologique & historique du français, Paris: Larouusse.
]53.[ Guignebert, Jésus (1933), Bibliothèque de synthèse historique, Paris.
]54[. Muford, Lewis, (1964), La cité à travers l’histoire (Collections Esprit ‘‘la cité prochaine’’), Traduction de l’améreican par Guy et Gérard Duran, Seuil, Paris.
]55[. Manuel biblique, (1991) Centre protestant d’Éditions et de diffusion, Kinshasa.
]56 .[ Petit, (2003), dictionnaire de la Bible, Brepols/ Verbum Bible, Diocèse de Rottenburg-Stuttgart, Allemagne.
]57 .[Petrie, W. M. Flinders, (1923) Egypte and Israel, Society for promoting Christian khnoledge, London.
]58.[ Meistermann, (1907), Barnabé, Nouveau guide de Terre Sainte, Alphonse Picard et Fils, Éditeurs, Paris.