معنی‌شناسی ‌شناختی عدم در معارف بهاءولد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی گرایش ادبیات عرفانی، دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانشیار گروه ادیان و عرفان تطبیقی، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

انسان‌ها برای درک بهتر مفاهیم انتزاعی طرحواره‌ای را در ذهن خود شکل می‌دهند. این طرحواره‌ها ساخت­های مفهومی هستند و حاصل تجربه‌ای است که انسان از محیط پیرامون خود کسب می‌کند. یکی از این مفاهیم انتزاعی که بهاءولد سعی در عینی‌سازی آن داشته مفهوم عدم است. عدم در عرفان اسلامی به معنی نیستی مطلق نیست، به همین دلیل تصاویر فراوانی از عدم توسط عارفان ارائه شده است. بهاءولد نیز هنگامی که از تجربه‌های عرفانی و مکاشفات خود سخن می‌گوید، مفهوم انتزاعی عدم را با زبان انگاره و طرحواره‌های تصویری متعددی بیان می‌کند. نگارندگان در این مقاله با رویکرد شناختی به بررسی طرحواره‌های تصویری عدم در معارف پرداخته‌اند. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی است و براساس داده‌های به دست آمده می‌توان نتیجه گرفت: هریک از طرحواره‌های ادغام، تکرار، مقیاس، فرایند، شیء، قدرتی، انطباق، حرکتی، ارتباط، شکافت و تماس به نوعی می‌تواند مفهوم عدم را در قالب پدیده‌ای عینی قابل درک نماید. همچنین طرحوارۀ حجمی، بیشترین بسامد را به خود اختصاص داده است؛ زیرا بهاء معتقد است که همه چیز از درون عدم پا به عرصۀ هستی می‌گذارد؛ درواقع عدم مکانی است که کائنات از غیب به ظهور می‌رسند.

کلیدواژه‌ها


[1]. افراشی، آزیتا (1386). «پژوهشی در سنجش کارایی طرحواره­‌های تصوری در تحلیل معنی متن ادبی»، دومین هم اندیشی زبان­شناسی و مطالعات بین‌رشته‌ای:کارکرد  گفتمانی ادبیات و هنر. دانشگاه الزهرا، خرداد.
 [2]. بهاءولد، محمد حسین خطیبی بلخی (1352). معارف: مجموعه مواعظ و سخنان سلطان العلما بهاءالدین. به اهتمام بدیع الزمان فروزانفر. چاپ دوم. 2 جلد. تهران، کتابخانه طهور.
[3]. پالمر، فرانک رابرت (1387). نگاهی تازه به معنی شناسی. مترجم: کورش صفوی، چاپ پنجم. تهران، مرکز.
[4]. چامسکی، نوآم (1391). زبان و اندیشه. مترجم: کورش صفوی، چاپ چهارم، تهران، هرمس.
 [5]. راسخ مهند، محمد (1394). درآمدی بر زبان شناسی شناختی: مفاهیم و نظریه‌ها. چاپ پنجم، تهران، سمت.
[6]. روشن، بلقیس و اردبیلی، لیلا (1392). مقدمه‌ای بر معنا شناسی شناختی. تهران، علم.
[7]. زرین­کوب، عبدالحسین (1385). ارزش میراث صوفیه. چاپ دوازدهم، تهران، مؤسسۀ انتشارات امیر کبیر.
[8]. ----------  (1371). پله پله تا ملاقات خدا. چاپ پنجم، تهران، علمی.
[9]. صفوی، کورش ( 1383 ). در آمدی بر معنی شناسی. چاپ چهارم، تهران، سوره مهر.
[10]. ---------- (1382). «بحثی درباره‌ی طرحواره‌های تصویری در دیدگاه معنی‌شناسان شناختی».  فصلنامه فرهنگستان، شمارۀ 21، صص65- 85.
[11]. لانگاکر، رونالد (1397). مبانی دستور شناختی. مترجم: جهانشاه میرزابیگی، تهران، آگه
[12]. لاینز، جان ( 1383 ). مقدمه‌ای بر معناشناسی زبان‌شناختی. مترجم: حسین واله، تهران، گام نو.
[13]. مایر، فریتس (1382). بهاءولد زندگی و عرفان او. ترجمه: مریم مشرف، تهران، نشر دانشگاهی.
[14]. مظفری، علیرضا (1389). «مولانا: عدم و اصالت ماهیت». فصلنامۀ دانشگاه تربیت معلم آذربایجان، تخصصی مولوی پژوهی، شمارۀ 8، صص27-47.
[15]. معین، محمد (1386). فرهنگ فارسی. گردآورنده: عزیزالله علیزاده، چاپ چهارم، 2 جلد، تهران، ادنا.
[16]. هجویری، ابوالحسن علی‌بن‌عثمان (1386). کشف المحجوب. به‌کوشش مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمود عابدی، تهران، سروش.
[17]. Geeraerts, D. (2006). “Introduction: A Rough guide to Cognitive Linguistics , in D. Geeraerts (ed.), Cognitive Linguistics: Basic Readings, Mouton De Gruyter, Berlin.
[18]. Lakoff, George.( 1987). Women, Fire, and Dangerous Things; What Categories Reveal about the Mind; Chicago and London: the University of Chicago Press.
[19]. Mark Johnson. (1987). The Body in the Mind: The Bodily Basis of Meaning, Imagination and Reason. Chicago: Chicago, University Press.