شبکۀ معنایی تقریب ادیان ابراهیمی (یهودیت، مسیحیت و اسلام) در قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه الزهراء

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد مهندسی صنایع دانشگاه الزهرا

چکیده

ادیان ابراهیمی که در طول تاریخ بر بشریت نازل شدند، به سبب نوع قرائت و تفسیر عالمان دینی از آن‌ها و همچنین مطامع سیاسی صاحبان قدرت، تاریخ پر فراز و نشیبی در مواجه با هم داشته­اند. صدور فتواهای دینی علیه یک‌دیگر، درگیری‌های خونین نظامی، جنگ­های طولانی مدت، کشتار، و هتک حرمت یک‌دیگر به اسم خدا و دین و... گوشه­ای از اختلاف و تفرقۀ پیروان ادیان ابراهیمی است که در منابع تاریخی موجود می­باشد.  تفکیک و دوقطبی ناشی از این تقابل در میان ادیان ابراهیمی به‌خصوص مسیحیت و اسلام، سبب پیدایش اصطلاحاتی چون دنیای مسیحی و دنیای اسلام شد. این در حالی است که قرآن به عنوان آخرین کتاب آسمانی بر تقریب و همگرایی ادیان ابراهیمی توجه داشته است. آنچه اهمیت دارد این است که عناصر و مؤلفه­های تقریب ادیان ابراهیمی از نگاه قرآن چه هست و چگونه در ارتباط معنایی با هم شبکۀ معنایی تقریب را به وجود می­آورد. هدف و خروجی شبکۀ معنایی تقریب چیست؟ به نظر می‌رسد عناصر و مؤلفه­های تقریب ادیان ابراهیمی در قرآن بیشتر مبتنی بر جوهره و ارزش­ وجودی انسان بماهو انسان است که سبب ایجاد گزاره­های مشترک زیادی میان ادیان ابراهیمی شده است. بار معنایی که هر کدام از این عناصر و مؤلفه­ها در قرآن حمل می­کنند وقتی در ارتباط معنایی با هم قرار می­گیرند، شبکۀ معنایی از تقریب ایجاد می­کنند که نه تنها بر رشد فردی انسان، بلکه بر پیشرفت و رشد جامعۀ انسانی نیز تأکید دارند. بنابراین، اگر تفسیر و قرائت صحیح و به دور از پیش­فرض­های سیاسی و  دینی از عناصر و مؤلفه­های تقریب ادیان ابراهیمی در قرآن صورت گیرد، می­تواند این جوامع را به سمت همگرایی و رشد سوق دهد و از تقابل و تعارض آن‌ها بکاهد.
 

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. قرآن کریم
  2. ابن اثیر، النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، قم، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، بی‌تا.
  3. ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی، زاد المسیر فی علم تفسیر، بیروت، دارالکتاب العربی، 1422ق.
  4. ابن درید، محمد بن حسن، جمهره اللغه، بیروت، دارالعلم للملایین، 1988م.
  5. ابن عربی، محمد بن علی، تفسیر ابن عربی، بیروت، داراحیا التراث العربی، 1422ق.
  6. ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغه، قم، مکتبه الاعلام الاسلامی،1404ق.
  7. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکب العلمیه، 1419ق.
  8. ابن‌منظور، لسان العرب، بیروت، دارالکتب العلمیه، بی‌تا.
  9. استرواس، آنسلم، جولیت کربین، مبانی پژوهش کیفی فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای، ترجمه ابراهیم افشار، تهران، نشر نی، 1398ش.
  10. بستانی، فواد افرام، فرهنگ ابجدی، رضا مهیار، تهران، انتشارات اسلامی، 1375ش.
  11. بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التاویل، بیروت، دارحیاء التراث العربی، 1418 .
  12. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، بیروت، دارالقلم، 1412ق.
  13. زبیدی، مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالفکر، 1414ق.
  14. سیوطی، عبدالرحمن علی‌اکبر، الدر المنثور فی تفسیر الماثور، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، 1404ق .
  15. صفوی، کوروش، درآمدی بر معنی شناسی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی،1383ش.
  16. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، 1372ش.
  17. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفه، 1412ق.
  18. طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، تهران، نشر مرتضوی، 1978م.
  19. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، داراحیا التراث العربی، بی­تا.
  20. فخررازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب (تفسیر الکبیر)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420ق.
  21. فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، قم، موسسه دارالهجره، بی­تا.
  22. قرشی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1371ش.
  23. قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، 1386ش.
  24. محلی، جلاالدین و جلال‌الدین سیوطی، تفسیر الجلالین، بیروت، موسسه النور للمطبوعات، 1416ق.
  25. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1430ق.
  26. میبدی، احمد بن محمد، کشف الاسرار فی عده الابرار، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1371ش .
  27. واقدی، محمد بن عمر، المغازی، بیروت، موسسه الاعلمی، 1409ق.
  28. Al-Suri, William, tarikh al huroof al salibiyehi, translated by Suhail Zakkar, Beirut, Dar al-Fikr, 1990.
  29. Bible in Mata, 20: 17-19
  30. Brown, G.Yule, Discourse Analysi, Cambridge: Cambridge University press,1983.
  31. Cienki.A.J, Spatial cognition and the semantics of prepositions in English, Polish and Russia , Munchen: Verlag, Otto Sagner, 1989.
  32. Crawford. Robert, what is religion, London - New York, Routledge press, 2002.
  33. Cruse, D.A, Lexical Semantics,Cambridge, Cambridge University press, 1997 .
  34. Drieger, Philipp, Semantic Network Analysis as a Method for Visual Text Analytics, Social and Behavioral Sciences, 79, 2013.
  35. Edward .S & Greasy. M. A, History of the Ottoman Turks, from the beginning of their empire to the present time (New York: New York press, 1973.
  36. Einhard, the life of the emperor Karl the great, translated by William Glaister, Oxford, Oxford university college, 1877.
  37. Fan Gustav, Gronbom, Islam medieval, translated by Gholamreza Samiee ,Tehran: Nashr Alborz, 1994 .
  38. Hume, Robert, The world's living religions, With special reference to their sacred scriptures and in comparison with Christianity, an historical sketch, Translated by Abodlrahim Gavahi, Tehran, Nashr elm, 2007 .
  39. Izutsu, Toshihiko, God and man in the Qur’an ,Malaysia: Islamic book trust press, 2008 .
  40. Jaspert, Nikolas, The crusades, translate by Philly’s G. jestice, London - New York: Routledge press, 2006.
  41. Jorgensen. M. Phillips. L, Discourse Analysis as Theory and Method, Translated by Hadi Jalili, Tehran: Nashreney, 2011.
  42. Kitab Exodus, 26:21-22
  43. Langcher, Ronload.W, Foundations of Cognitive Gramme theoretical prerequisites,Standford: Standford University Press, 1987.
  44. Leaman, Oliver, The Qur’an: an encyclopedia, London- New York: Routledge press, 2006.
  45. Lobner. S, Understanding Semantics, London, Arnold, 2000.
  46. Lynne, Murphy. M, Semantic Relations of the lexicon, Antonym, Synonym, and other paradigms, Cambridge, Cambridge university press, 2000.
  47. Lyons, John, language, meaning and context, Londen, Fontana, 1981.
  48. Malinowski. B , The problem of meaning in Primitive Languages”, in supplement to C.K. Ogden & I. A. Ruchards, The meaning of meaning, London, Kegan Paul Trench, Trubner, 1923.
  49. Mark Steyvers & Joshua. B, Tenenbaum, “The Large-Scale Structure of Semantic Networks: Statistical Analyses and a Model of Semantic Growth”, Cognitive Science , 29, 2005.
  50. Marvin, R. Wilson, Our father Abraham, Jewish Roots of the Christian Faith ,Eerdmans Publishing Company, 1989.
  51. Matthee, Rudi, “Safavid Iran and the Christian Missionary Experience between Tolerance and Refutation”, Mideo, Mélanges del` institut Dominican d etudes Orientales35, 2020,
  52. Palmar.F.R, Semantic a New Outline,Cambridge: Cambridge University press, 1979.
  53. Steven, Runciman, A History of the Crusades ,3vols, Cambridge, Cambridge University Press, 1999.
  54. Tyler. A & Evans. V, the semantics of English preposition: Spatial scenes, embodied meaning and cognition ,Cambridge, Cambridge University Press, 2003.
  55. Watt. M, Muslim-Christian Encounters Perceptions and Misperceptions, USA–Canada: Routledge press, 1991.
مجله ادیان و عرفان
دوره 55، شماره 1
شهریور 1401
صفحه 112-91

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار