پیامدهای فعالیت‌های میسیونرهای آمریکایی در جامعه آسوری آذربایجان (1250-1344 ق./1834-1925 م.)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران؛

2 دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران؛

چکیده

میسیونرهای آمریکایی در سال‌های1250-1344 ق./1834-1925 م. بیش از نیم‌قرن در ایران عصر قاجار حضور داشتند که طی این دوره فعالیت‌های گوناگونی در حوزه‌های مذهبی، آموزشی، فرهنگی و بهداشتی انجام دادند. با وجود اینکه مناطق مختلف به‌ویژه در غرب و شمال ایران، از جمله ایالات آذربایجان، کردستان، همدان، کرمانشاه و گیلان عرصه فعالیت ایشان بود؛ اما منطقۀ آذربایجان اولین و مهم‌ترین حوزۀ فعالیت میسیونرهای آمریکایی محسوب می‌شد. ایالت آذربایجان از دیرباز محل سکونت اقلیت‌های مختلف مسیحی همچون ارامنه، آسوریان و کلدانیان به شمار می‌رفت. مبلغان کاتولیک همچون کشیشان کرملیت از دورۀ صفویه در این منطقه فعالیت می‌کردند. میسیونرهای آمریکایی که بیشتر به دنبال احیای کلیسای نسطوری بودند، به ارائه خدمات آموزشی‌ ـ فرهنگی و بهداشتی در میان مسیحیان آذربایجان پرداختند. این مبلغان، از طریق حضور طولانی‌مدت و ارتباطات نزدیک، توانستند جامعۀ آسوری آذربایجان را تحت‌تأثیر خود قرار دهند. مقالۀ حاضر سعی دارد با تکیه بر روش توصیفی‌ ـ تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای، فعالیت‌های میسیونرهای آمریکایی در جامعۀ آسوری آذربایجان و نیز نتایج آن‌ها را مورد بررسی قرار دهد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد جامعۀ آسوری آذربایجان در نتیجۀ اقدامات هیئت تبلیغی آمریکا دست‌خوش تحولاتی شد. آسوریان در حالی توانستند جایگاه اجتماعی خود را بازیابند که انسجام سنتی جامعه‌شان دچار ازهم‌گسیختگی گردید. افزون آنکه تغییرات مذکور رویارویی آسوریان با هم‌وطنان مسلمان ایشان را در پی آورد.

کلیدواژه‌ها


  1. .  احمدی، حسین، «کوشش میسیونرهای آمریکایی برای جذب نسطوری‌ها (از دوره محمد شاه تا اوایل سلطنت ناصرالدین شاه قاجار)»، پژوهش‌نامه تاریخ، سال سوم، ش 11، 1387، 27-1.

    1. ارمجانی، یحیی، «از نیویورک تا تهران»، اطلاعات، سال چهاردهم، ش 4036، 14 آذر 1318.
    2. افشار، ایرج، «نسطوریان ایران؛ آسوری‌ها و کلدانی‌ها»، اطلاعات ماهانه، ش40، تیرماه، 1340.
    3. الدر، جان، تاریخ میسیون آمریکایی، ترجمه سهیل آذری، تهران، نورجهان، 1333.
    4. بیات، کاوه، نامه‌های ارومیه: اسناد و مکاتبات محمد صادق میرزا معزالدوله از حکومت ارومیه شوال 1333 تا ربیع‌الاول 1334 هجری قمری، تهران، فروزان روز، 1379.
    5. پولاک، یاکوب ادوارد، سفرنامه پولاک، ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران، خوارزمی، 1361.
    6. توفیق، رحمت‌الله، تاریخچه ارومیه: یادداشت‌هایی از سال‌های جنگ اول جهانی و آشوب بعد از آن، تهران، پردیس دانش، 1393.
    7. حاجیان‌پور، حمید و خاموشی، موسی، «میسیونرهای آمریکایی و فعالیت در میان نسطوریان ارومیه و روستاهای اطراف آن (1843-1835م/1259-1251ق)»، جستارهای تاریخی، سال هفتم، ش 2، 1395، 44-19.
    8. شکر‌زاده، حسین علی، کلیساهای استان آذربایجان غربی، پایان نامه ارشد دفاع شده در دانشگاه تبریز، 1381.
    9. قزوینیان، جان، ایران و آمریکا: تاریخ یک رابطه از 1720 تا 2020، ترجمه محسن عسکری جهقی، تهران، نیماژ، 1400.
    10. کسروی، احمد، تاریخ هیجده ساله آذربایجان، تهران، نگاه، 1386.
    11. معتمدالوزاره، رحمت‌الله‌خان، ارومیه در محاربه عالم‌سوز: از مقدمه نصارا تا بلوای اسمعیل آقا (1300-1298شمسی)، به‌کوشش کاوه بیات، تهران، شیرازه کتاب ما،‌ 1398.
    12. ناطق، هما، کارنامه فرهنگی فرنگی در ایران، پاریس، خاوران، 1375.
    13. همراز، ویدا، مبلغان مسیحی در ایران، از صفویه تا انقلاب اسلامی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1391.
    14. یسلسون، آبراهام، روابط سیاسی ایران و آمریکا، ترجمه محمد باقر آرام، تهران،امیرکبیر، 1368.
    15. آرشیو اسناد وزارت خارجه، اسناد قدیمه، 1256ق، کارتن 5، پرونده13.
    16. آرشیو اسناد وزارت خارجه، اسناد قدیمه، 1333ق، کارتن 35، پرونده11.
    17. آرشیو اسناد وزارت خارجه، اسناد قدیمه، 1336ق،کارتن 66، پرونده19.
    18. آرشیو اسناد وزارت خارجه، اسناد قدیمه، 1337ق، کارتن 42، پرونده22.
    19. آرشیو اسناد وزارت خارجه، 1339ق، اسناد قدیمه، کارتن 43، پرونده17.
    20. Adams, Isaac, Darkness and Daybreak: Personal Experiences, Manners, Customs, Habits, Religious and Social Life in Persia, Michigan, Dickinson Bros. Engravers and Printers, 1898.
    21. --------------, Persia By A Persian; Personal Experiences, Manners Customs, Habits,Religious and Social Life in Persia, Washington, D. C, The Office of The Librarian of Congress, 1900.
    22. Ameer, John.P. Yankees and Nestorians: The Establishment of American Schools among the Nestorians of Iran and Turkey, 1834– 1850, PhD thesis,Harvard University, 1997.
    23. Becker,Adam.H, Revival and Awakening: American Missionaries in Iran, and the Origins of Assyrian Nationalism, Chicago, the University of Chicago Press, 2015.
    24. Daniel, Moshe.G. Modern Persia, Toronto, Henderson & Company, 1898.
    25. Elshakry, Marwa S., “Knowledge in Motion: The Cultural Politics of Modern Science Translations in Arabic”, Isis, Vol. 99, No. 4 (December), 2008, pp.701-730.
    26. Fiey, J. M., “Naṣārā”, EI2, Edited by C.E. Bosworth & E.Van Danzel, Vol.7, Leiden, Brill, 1993.
    27. Fiske, D.T., Faith working by love: as exemplified in the life of Fidelia Fiske, Boston, Congrational Publishing Society, 1868.
    28. Flynn, Thomas, The Western Christian Presence in the Russias and Qājār Persia c.1760-C.1870, Leiden,Brill, 2016.
    29. Holmberg, B., “Nasṭūriyyūn”, EI2, Edited by C.E. Bosworth & E.Van Danzel, Vol.7, Leiden, Brill, 1993.
    30. Jones, Lindsay (editor), Encyclopedia of Religion, vol.11, Detroit, Thomas Gale, 2005.
    31. Knanishu, Joseph. About Persia and Its People:A Description of their manners, customs, and home life, including engagements, marriages, modes of traveling forms of punishments, superstitions,etc, Rock Island, Lutheran Augustana Book Concern Printers, 1899.
    32. Laurie, Thomas, Woman and her Saviour in Persia, Boston, Gould and Lincoln, 1863.
    33. Malick,David. G., the American mission Press: a Preliminary Bibligraphy, Atour Publications, 2008.
    34. Murre- van den Berg, Heleen.L.,“The Missionaries’ Assistants: The Role of Assyrians in the Development of Written Urmia Aramaic.” JAAS, no. 2, 1996, pp. 3-17.
    35. -------------, From a Spoken to a Written Language: The Introduction and Development of Literary Urmia Aramaic in the Nineteenth Century, Leiden, Brill, 1999.
    36. Naby, Eden, “The Assyrians of Iran: Reunification of a "Millat," 1906-1914”, International Journal of Middle East Studies, Vol. 8, No. 2, 1977, pp. 237-249.
    37. -------------, “The Assyrian diaspora: Cultural survival in the absence of state structure”, Central Asia and the Caucasus: Transnationalism and diaspora, Edited by Touraj Atabaki and Sanjyot Mehendale, London, Routledge, 2005, pp. 214-230.
    38. Packard, Frances.B. The Story of our Mission in Persia, New York, Board of Foreign Missions of the Presbyterian Church in the U.S.A, 1920.
    39. Perkins, Justin, A Residence of Eight Years in Persia among the Nestorian Christians; with Notes of the Muhammedans, New York, Allen, Morrill & Wardwell, 1843.
    40. -------------, Missionary Life in Persia; Being Climpeses at a Quarter of a Century of Labors Among the Nestorian Christian, Boston, American Tract Society, 1861.
    41. Safra, Jacob.E (editor), Britanica Encyclopedia of word Religions, London, Encyclopedia Britanica, 2006.
    42. Sansarian, Eliz, Religious minorities in Iran, Cambrige, Cambrige University Press, 2004.
    43. Sengupta, Parna, Pedagogy for Religion: Missionary Education and the Fashioning of Hindus and Muslims in Bengal, Los Angeles, University of California Press, 2011.
    44. Shedd, Mary Lewis, the Measure of a Man; the Life of William Ambrose Shedd Missionary to Persia, New York, George H. Doran Company, 1922.
    45. Speer, Robert. E., the Hakim Sahib; the Foreign Doctor Abiography of Joseph Cochran, M. D of Persia, New York, Fleming H.Revell Company, 1911.
    46. Waterfield, Robin.E, Christians in Persia:Assyrians, Armenians Roman Catholics And Protestants, London,George Allen & Unwin Ltd, 1973.
    47. Wagner, Moritz, Travels in Persia, Georgia and Koordistan, London,Hurst and Blackett Publishers, 1850.
    48. Wilson, Rev. S.G., Persia: Western Mission, Philadelphia, Presbyterian Board of Publication and Sabbath-School Work, 1896.
    49. www.Britanica.com/topic/monitarialsystem.