بررسی معناشناسی نیایش در «خداباوری کلاسیک» و «همه‌خداباوری»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه دین، دانشگاه تهران

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران

3 استادیار گروه فلسفه دین دانشگاه تهران

چکیده

نیایش از منظر «خداباوری کلاسیک» نوعی «تخاطب» با امرِ الوهی/ مقدس است. در برابر، «همه‌خداباوری» به دلیل نفی شخص‌وارگی امرِ الوهی از پذیرش این تعریف امتناع و آن را به «ژرف‌اندیشی» تعریف می‌کند. نیایش به معنای «ژرف‌اندیشی» با چالش‌هایی روبه‌رو است. این معنا از نیایش افزون بر ناسازگاری مفهومیِ الوهیتِ ناشخص‌وار، با فهم متعارف از نیایش و واقعیت میدانی رفتار مؤمنان نیز ناسازگار است. ازاین‌رو، ژرف‌اندیشی نه‌تنها «همه‌خداباوری» را در موضعی برتر از «خداباوری کلاسیک» قرار نمی‌دهد بلکه آن را در تعریف دین نیز دست‌خوش چالش می‌کند. اگر در تعریفِ یک دین نتوان جایگاه بایسته‌ای برای نیایش یافت، می‌توان به ناسازگاری آن حکم داد و این اشکالی است که «همه‌خداباوری» را، به طور جدی، تهدید می‌کند. در این مقاله با مرور معناشناسی نیایش در دو تصور «خداباوری کلاسیک» و «همه‌خداباوری» به بررسی نقدهای مطرح خواهیم پرداخت و در پایان ضمن نشان‌دادن قوت اشکالاتِ وارد بر معنایِ نیایش در «همه‌خداباوری» نشان می‌دهیم که معنایِ این مقوله در «خداباوری کلاسیک» قابل دفاع‌‌تر است.

کلیدواژه‌ها


  1. . قرآن کریم.

    1. عهدین.
    2. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله. تعلیقات، تحقیق عبدالرحمن بدوی. بیروت: مکتبه الاعلام الاسلامی، 1404.
    3. ـــــــــــــــــــــــــ. النفس من کتاب الشفاء، تحقیق حسن حسن‌زاده آملی. قم: مؤسسه بوستان کتاب، 1375.
    4. القزوینی الرازی، احمد بن فارس بن زکریاء. معجم مقاییس اللغه. قم: دارالفکر، 1979.
    5. تبریزی، محمد بن حسین بن خلف. برهان قاطع، به اهتمام محمد معین. تهران: ابن‌سینا، 1342.
    6. شایگان، داریوش. ادیان و مکاتب فلسفی هند. تهران: امیرکبیر، 1389.
    7. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم. شواهد الربوبیه، ترجمه جواد مصلح. تهران: صدا و سیمای جمهوری اسلامی، 1375.
    8. طباطبایی، محمدحسین. ترجمه و شرح بدایه الحکمه. قم: موسسه بوستان کتاب، 1360.
    9. کاپلستون، فردریک چارلز. تاریخ فلسفه: یونان و روم، ترجمه سیدجلال الدین مجتبوی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1380.
    10. کانت، ایمانوئل. دین در محدوده عقل تنها، ترجمه منوچهر صانعی دره‌بیدی. تهران: انتشارات نقش و نگار، 1380.
    11. مک‌گراث، آلیستر. درسنامه الهیات مسیحی (بخش دوم)، ترجمه محمدرضا بیات و دیگران. قم: انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، 1393.
    12. هایلر، فردریش. نیایش: پژوهشی در تاریخ و روانشناسی دین، ترجمه شهاب­الدین عباسی، تهران: نشر نی، ۱۳۹۲.
    13. Augustine, st. The City of God, Translated by Marcus Dods. Roman Roads Media, 2015.
    14. Brummer, Vincent. The Model Of Love: A study in philosophical theology. New York: Cambridge University Press, 1993.
    15. Geach, Peter. God and the soul. St. Augustine's Press, 2000.
    16. Heiler, Friedrich. Prayer: A Study in the History and Psychology of Religion. New York: Oxford University Press, 1932.
    17. Hudson, Donald. W. “The Concept of Divine Transcendence”. Religious Studies. 15(2): 197-210, 1979.
    18. Levine, Michael, P. Pantheism: a non-theistic concept of deity. London: Routledge, 1994.
    19. Phillips, Dewi Zephaniah. The Concept of Prayer. Seabury Press, 1981.
    20. Swinburne, Richard. The Coherence of Theism. New York: Oxfor, 1993.
    21. Tillich, Paul. Biblical Religion and the Search for Ultimate Reality. The university of Chicago press, 1955.