دیگری به مثابه معیار امر اخلاقی در آثار سعدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گلستان

چکیده

قاعدۀ زرین بر دوگانۀ خود - دیگری استوار است. سعدی به ­تصریح در یکی از قطعات خود به این قاعده با بیانی سلبی اشاره کرده­ است. با پیش ­فرض گرفتن توجه سعدی به قاعدۀ زرین پرسش این است که اصولاً علت توجه به دیگری در اندیشۀ سعدی چیست؟ و این قاعده با نظر به ساحت­ های پنج گانه وجود انسان یعنی باورها، احساسات، خواسته­ ها، گفتار و کردار، در روایت­ها و حکمت­ های سعدی چگونه انعکاس یافته است؟ پاسخ به این پرسش ­ها با روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده­ است. نتایج نشان می­دهد توجه سعدی به دیگری از سه منشأ توجه به امر الهی، خویش ­کامی و اهمیت عدالت اجتماعی مایه می­گیرد. سعدی در اشعارش در قالب حکمت­ها، تمثیل­ ها و سخنان شخصیت­ های داستان قاعدۀ زرین را به صورت امری انضمامی و همچون تجربه زیسته ارائه کرده­ است و درنتیجه امکان همذات­ پنداری و تاثیر عاطفی آن افزون شده­ است؛ یعنی خود را به جای دیگری انگاشتن و آنچه مطلوب است برای دیگری خواستن.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1.      قرآن کریم؛ ترجمه محمد­مهدی فولادوند؛ 1398.

    1. ارسطو؛ اخلاق نیکوماخوس؛ 1983؛ ترجمه محمدحسن لطفی؛ تهران؛ طرح نو؛ 1385.
    2. اسلامی، روح­الله؛ سیاست­نامه سعدی؛ تهران؛ انتشارات تیسا؛ 1397.
    3. پورنامداریان، تقی؛ گمشده لب دریا؛ تهران؛ انتشارات سخن؛ 1382.
    4. حسینی، مالک؛ چگونه خوب زندگی کنیم؛ تهران؛ نشر کرگدن؛ 1401.
    5. سعدی، مصلح­الدین؛ گلستان؛ تصحیح غلامحسین یوسفی؛ تهران؛ انتشارات خوارزمی، 1369.
    6. سعدی، مصلح­الدین؛ بوستان، تصحیح غلامحسین یوسفی؛ تهران؛ انتشارات خوارزمی؛ 1372.
    7. سعدی، مصلح­الدین؛ متن کامل دیوان شیخ اجل سعدی شیرازی؛ به کوشش مظاهر مصفا، تهران؛ انتشارات روزنه؛ 1383.
    8. سعدی، مصلح­الدین؛ غزلیات؛ تصحیح غلامحسین یوسفی؛ تهران؛ انتشارات سخن؛ 1385.
    9. سینگر، مارکوس، جی؛ 2006؛ دانشنامه فلسفۀ اخلاق؛ ویراسته پل ادواردز و دونالد ام. بورچرت؛ ترجمه انشالله رحمتی؛ تهران؛ نشر سوفیا؛ 1392.
    10. علیا، مسعود؛ کشف دیگری همراه با لویناس؛ تهران؛ نشر نی؛ 1388.
    11. عهد جدید؛ ترجمه پیروز سیار؛ تهران؛ نشر نی؛ 1387.
    12. عهد عتیق: کتابهای تاریخ؛ ترجمه پیروز سیار؛ تهران؛ نشر نی؛ 1399.
    13. کریل، ریچارد؛ 2001؛ بیایید فلسفه بورزیم؛ ترجمه محمد کیوانفر؛ تهران؛ انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب؛ 1393.
    14. کنفوسیوس؛ مکالمات؛ 1979؛ ترجمه حسین کاظم­زاده ایرانشهر؛ تهران، انتشارات علمی-فرهنگی؛ 1383.
    15. 16. کهن، ابراهام؛ 1949؛ گنجینه­ای از تلمود؛ ترجمه امیرفریدون گرگانی؛ تهران؛ انتشارات اساطیر؛ 1382.
    16. گنسلر، هری. جی؛ 1998؛ درآمدی جدید به فلسفه اخلاق؛ ترجمه حمیده بحرینی؛ تهران؛ آسمان خیال؛ 1385.
    17. مسجدی، حسین و همکاران؛ فرایند اخلاقی شدن جامعه از نگاه سعدی؛پژوهشنامه ادبیات تعلیمی؛ سال پنجم؛ شماره 17؛ 1392
    18. ملکیان، مصطفی؛ 1388؛ درس­گفتارهایی در روش­شناسی مطالعات مقایسه­ای عرفان؛ تهران؛ انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب؛ 1388
    19. ملکیان، مصطفی؛ 1400؛ عمر دوباره؛ چاپ سوم؛ نشر شور؛ 1400
    20. نورایی، الیاس؛ مجتبی یاور؛نسبت اخلاق و سیاست در اندیشۀ سعدی شیرازی؛ مجله پژوهشنامه ادبیات تعلیمی؛ سال پنجم؛ شماره 18؛ 1392
    21. هخامنشی، کیخسرو؛ حکمت سعدی؛ تهران؛ امیرکبیر؛ 1355
    22. Choo, Suzanne S., Teaching Ethics through Literature, First published, Routledge, 2021.
    23. LaFollette, Hugh, the International Encyclopedia of Ethics. Edited by, Blackwell Publishing Ltd, 2013.
    24. Petrik, James.  “Golden Rule.” International Encyclopedia of Ethics.  pp. 354. https://sevenpillarsinstitute.org /glossary/golden-rule-the/
    25. Wattles, Jeffrey, the Golden Rule, Oxford University Press, New York, 1996.