مهمترین ویژگیهای مشرب عرفانی روزبهان(با تکیه بر عبهرالعاشقین)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدرس مرکز حافش‌شناسی؛

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز

چکیده

روزبهان بقلی عارفی جمال­پرست است. موضوع اصلی این پژوهش بررسی و تحلیل مهم ترین ویژگی‌های مشرب عرفانی او است و به طور دقیق بر یافتن پاسخ این پرسش متمرکز است که: روزبهان درباره­ی رابطه­ی انسان با خداوند و هستی چگونه می­اندیشد که منجر به تمرکز مشرب عرفانی­اش بر «کشف و شهود»، «عشق» و «رجا» می­شود؟ برای رسیدن به پاسخ با رویکردی محتوامحور و با تمرکز بر مفاهیم بنیادین «خدا»، «انسان» و «هستی» به تحلیل عبهرالعاشقین پرداخته‌ایم. نتیجه پژوهش نشان می­ دهد که مشرب عرفانی او بر محور «ازلیت» شکل گرفته است. او به دو نوع تجلی ذاتی و فعلی معتقد است که اولی منجر به پدیدآمدن مفاهیم قدیم و دیگری منجر به پدیدآمدن حادث می­شود. ازلیت در نگاه روزبهان  با زیبایی و نور درک می‌شود و زیبایی حادث و قدیم رابطه­ای استعاری دارند. تمام وجوه این رابطه در اصطلاح «التباس» گرد آمده­است. اما همین مفهوم نیز مبتنی بر ساحت «خیال» انسان است که درنهایت مشرب عرفانی کشف­ گونه روزبهان را پدید می­ آورد که با دو مفهوم اساسی «عشق» و «رجا» شناخته می­شود. زبان پراستعاره او نیز متاثر از همین رابطه‌ی استعاری ازل و حادث است و شاهدی بر تأثر عمیق زبان  عارف از مبانی معرفت شناختی اوست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1.  

    1 . قرآن­ کریم. ترجمه­ی بهاءالدین خرمشاهی، تهران: دوستان.1396.

    1. آذرنوش، آذرتاش.. فرهنگ معاصر عربی - فارسی. براساس فرهنگ عربی - انگلیسی هانس­ور، تهران: نشر نی.1379
    2. بزرگ بیگدلی، سعید و همکاران. «بررسی سبک نثر شاعرانه در عبهرالعاشقین». پژوهش­نامه­ی زبان و ادبیات فارسی، شماره­ی6، صص31-49. 1385

    4 .آقاحسینی، حسین، میرباقری­فرد، سیدعلی­اصغر؛ نافلی، مریم.. «بررسی تشبیهات حوزه­ای عشق در عبهرالعاشقین روزبهان بقلی». مجله­ی ادب فارسی (دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران)، دوره­ی 6، شماره­ی1، صص 57_76. 1395

    5 .بختیاری­نسب، سمیرا. بررسی و مقایسه رابطه زبان و جهان بینی در چهار متن سوانح العشاق، عبهرالعاشقین، لمعاتف رساله عشق و عقل براساس نظریه استعاره مفهومی. رساله دکتری. دانشگاه شیراز. راهنما: دکتر خیراله محمودی. 1399

    6 . بختیاری­نسب، سمیرا؛ محمودی، خیراله. ««بهشت»، «نور» و زیبایی»؛ استعاره های بنیادن عبهرالعاشقین». مجله فنون ادبی، سال 14، شماره 2، صص 1-16. 1401.

    7 . تمدن، الهام. بررسی و تحلیل مشرب عرفانی روزبهان. رساله­ی دکتری، استاد راهنما: محمدرضا نصراصفهانی. دانشگاه اصفهان. 1397

    8 . روزبهان بقلی. شرح شطحیات. تصحیح هانری کربن، تهران: انجمن ایران­شناسی فرانسه.1360.

    1. ـــــــــــــــ . عبهرالعاشقین. تصحیح هانری کربن و محمد معین، تهران: منوچهری.1366.
    2. ـــــــــــــــ . کشف­الاسرار، تصحیح و ترجمه مریم حسینی، تهران: سخن. 1393.
    3. ـــــــــــــــ . عبهرالعاشقین.تصحیح:عاطفه ترابی،رساله‌ی دکتری، دانشگاه اصفهان. 1396.
    4. زرین کوب، عبدالحسین. کارنامه اسلام. چاپ سوم، تهران: امیرکبیر. 1362.

    13 . ستاری، جلال. عشق صوفیانه. چاپ دوم، تهران: مرکز. 1375.

    1. شاه­نعمت­الله ولی. رسائل. تصحیح جواد نوربخش، تهران: خانقاه نعمت­اللهی. 1357.
    2. عین­القضات همدانی، عبدالله­بن­محمد، 1348.
    3. نامه­های عین­القضات همدانی. تصحیح علی­نقی منزوی و عفیف عسیران، ج2، تهران: بی­تا.
    4. غنی، قاسم. تاریخ تصوف در اسلام. چاپ نهم، تهران: زوار. 1383.
    5. فتوحی­رود معجنی، محمود؛ رحمانی، هما. «کارکرد استعاره در بیان تجارب عرفانی روزبهان بقلی در عبهرالعاشقین»، پژوهشنامه­ی عرفان، صص 138-164. 1396.
    6. مستملی بخاری، ابوابراهیم اسماعیل محمد. شرح التعرف لمذهب التصوف. با مقدمه و تصحیح محمد روشن، تهران: انتشارات اساطیر. 1366.
    7. میرباقری فرد، سیدعلی اصغر. «عرفان عملی و نظری یا سنت اول و دوم عرفانی؟»، گوهر گویا، سال ششم، پیاپی 22، صص 65-86. 1391.

    21 . میرباقری فرد، سیدعلی اصغر؛ رئیسی، احسان. «شیوه تبیین سنت و مشرب عرفانی، (نمونه مطالعاتی: عزیز نسفی)»، دوفصلنامه علمی پژوهشی ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا. سال نهم، شماره 16، صص 171-202. 1396.

    1. نفیسی، سعید. سرچشمه تصوف در ایران. تهران: کتابفروشی فروغی. بی‌تا.
    2. نوربخش، جواد. فرهنگ نوربخش (اصطلاحات تصوف).ج4،تهران: نوربخش. 1372
    3. ـــــــــــــ . فرهنگ نوربخش (اصطلاحات تصوف). ج 2، تهران: نوربخش. 1373.
    4. ـــــــــــــ . فرهنگ نوربخش (اصطلاحات تصوف). ج 1، تهران: نوربخش. 1378.
    5. هاشمی، زهره. عشق صوفیانه در آینه­ی استعاره: نظام­های استعاری عشق در متون عرفانیِ منثور براساس نظریه­ی استعاره‌ی شناختی. تهران: انتشارات علمی. 1394.
    6. یاسپرس، کارل. فلوطین. ترجمه محمدحسن لطفی، چاپ اول، تهران: انتشارات خوارزمی. 1363.
    7. Holy Qouran. B. Khoramshahi (Trans). Tehran: Doostan. 2017.
    8. Agha Hosseini, H., & Mir Bagheri Fard, S., & Nafeli, M. (2016). Reviewing the Love Domain Similes in Roozbehanbaghili’s 30.Abhar al-Ashqin. Persian Literature (Faculty of Letters and Humanities, Tehran University), 6 (1), 57-76.
    9. Azarnoosh, A. A modern Arabic-Persian Dictionary, based on The Hans Wehr Dictionary of Modern Written Arabic. Tehran: Nei Publication. 2000.
    10. Bakhtiyari Nasab, S. Reviewing the Relationship between.
    11. Language and Perspective in four texts of Savaneh Al-Oshaq, Abhar al-Ashqin, Lammat Eshq, and the Book of Mind and Heart based on the Conceptual Metaphor Theory [Unpublished doctoral dissertation]. Shiraz University. 2020
    12. Baqli, R. Sharh-e Shathîyât. H. Corbin (Ed.). Tehran: France’s Association of Iranology. 1981.
    13. Baqli, R. Abhar al-Ashqin. H. Corbin, & M. Moeen (Eds.). Tehran: Manouchehri. 1987.
    14. Baqli, R. Kashf al-Asrar. M. Hossein (Ed. & Trans). Tehran: Sokhan. 2014.
    15. Bozorg Bigdeli, S., & Nikoubakht, N., & Hosseini Moakhtar, S. A Study on the Poetry-Oriented Prose Style in Abhar al-Ashqin. Journal of Persian Language and Literature, 6, 31-49. 2006.
    16. Fotoohi Rudmajani, M., & Rahmani, H. Ruzbahan Baqli’s Use of Metaphor in Expressing Mystical experiences in Abhar al-Ashqin. Journal of Mysticisms, 138-164. 2017.
    17. Ghani, G. the History of Mysticism in Iran, 9th ed. Tehran: Zavvar. 2004.
    18. Hamedani, E., & Mohammad, A. Ayn al-Quzat Hamadani’s Letters, Vol.2. A. Monzavi & A. Asiran (Eds.). Tehran: Bina.1969.
    19. Hashemi, Sufism Love in the Mirror of Metaphor. Tehran: Elmi Publications. 2015.
    20. Jaspers, C. Plato, 1st ed. Lotfi, M. (Trans). Tehran: Kharazmi Publications.1984.
    21. Mirbagherifard, A. Practical and Intellectual Mysticism; or First and Second Mystical Traditions. Gawhari Guya, 6(2 (sequential22)), 65-87. 2012.
    22. Mostameli Bokhari, A. An Introduction to the Mysticism Religion. M. Roshan (Ed.). Tehran: Asatir Publictions. 1987.
    23. Nafisi, S.Origin of Mysticism in Iran. Tehran: Forughi Publication. 1966.
    24. Nourbakhsh, J. Nourbakhsh Dictionary (Mystical Expressions), VOL 4. Tehran: Nourbakhsh. 1994.
    25. Nourbakhsh, J. Nourbakhsh Dictionary (Mystical Expressions), VOL 2. Tehran: Nourbakhsh. 1995.
    26. Nourbakhsh, J. Nourbakhsh Dictionary (Mystical Expressions), VOL 1. Tehran: Nourbakhsh. 1999.
    27. Sattari, J. the Mystical Love, 2nd ed. Tehran: Markaz. 1996.
    28. Tamadon, E. Analysis of Ruzbahan Mysticism [Unpublished doctoral dissertation]. Esfahan University. 2018.
    29. Torabi, A. A revison of Abhar al-Ashqin [Unpublished doctoral dissertation]. Isfahan University. 2017.
    30. Wali, S. The Books. J. Nurbaksh (Ed.). Tehran: Khanghah Ni'matallahi. 1978.
    31. Zarrinkoub, A. Islam Record Book, 3rd ed. Tehran: Amirkabir. 1983.