تجربۀ وحدت به روایت مولوی و ترزا آویلایی‏

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، گروه فلسفه، ادیان و عرفان، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

10.22059/jrm.2024.374987.630518

چکیده

وحدت، درک یگانگی و یگانه دیدن جهان هستی است که درک در سنت‌های فلسفی از طریق تأملات عقلانی و در سنت‌های عرفانی از طریق تجربۀ شهودی حاصل می‌شود. مولوی (د. 672 ق.) و ترزا (د. 1582 م.)، عارفانی از اسلام و مسیحیت در آثارشان نظراتی درباره این وحدت مطرح کرده‌اند که استخراج و مقایسۀ آنها می‌تواند برای فهم دقیق‌تر وحدت و شناخت فرایند تجربۀ آن مفید باشد. تبیین نظرات کم‌و‌بیش شبیه به هم این دو عارف درباره وحدت می‌تواند در تببین وحدت اعم از وجودی و شهودی گام مفیدی به‌شمار آید که در این مقاله با استفاده از روش‌های توصیفی، تحلیل و مقایسه مورد بررسی قرار گرفته‌اند. نگارش این مقاله نشان داد که نگرش غالب در آثار مولوی و ترزا بیشتر رنگ و بوی وحدت شهود دارد و هر دو عارف تجربۀ وحدانی را ورای تقریر می‌دانند. در عین حال مولوی تجربۀ وحدانی‌اش را از زبان دیگران و ترزا از زبان خود نقل می‌کند. برای درک و تجربۀ این وحدت خودشکنی و نیایش همراه با مراقبه نقش مهمی دارند. البته در اندیشه ترزا اهمیت این عوامل به‌مراتب بیشتر از نظر مولوی است. ترزا در بیان تجربۀ وحدانی به‌مراتب جزئی‌نگر و دقیق‌تر ار مولوی است. در‌عین‌حال در تحقق این تجربه، مولوی بر احوال آفاقی و ترزا بر احوال انفسی تأکید کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


استعلامی، محمد، (۱۳۶۹)، تعلیقات مثنوی، جلد 1، تهران، زوار.
استیس، والتر ترنس (1363 ش.)، عرفان و فلسفه، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی.
آندرهیل، اولین (۱۳۸۴)، عارفان مسیحی، ترجمه احمدرضا مؤیدی و حمید محمودیان، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
انقروی، اسماعیل (1380 ش.)، شرح کبیر مثنوی، ترجمه‌ عصمت ستارزاده، تهران، برگ زرین.
جیمز، ویلیام (1391 ش.)، تنوع تجربۀ دینی، ترجمه حسین کیانی، تهران، حکمت.
رادفر، ابوالقاسم و شفق غلامی شعبانی (1391)، «از سیمرغ قاف تا خداوندگار دژ درون: بررسی تطبیقی ساختار و محتوای منطق‌الطّیر و دژ درون»، ادبیات تطبیقی (دانشگاه باهنر کرمان) بهار و تابستان ۱۳۹۱ شماره ۶.
رکنی، محمدمهدی، (۱۳۶۹)، «دیدار با مولوی در کتاب فیه ما فیه»، مولوی از دیدگاه ترکان و ایرانیان، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
زمانی، کریم، (۱۳۹۱)، میناگر عشق، شرح موضوعی مثنوی، تهران، نی.
عبدالحکیم، خلیفه، «مولوی جلال‌الدین رومی»، عبدالحسین آذرنگ، تاریخ فلسفه در اسلام، جلد 2، تهران، نشر دانشگاهی.
ــــــــــ (1383)، عرفان مولوی، ترجمه‌ احمد محمدی و احمد میرعلایی، تهران، علمی و فرهنگی.
فانینگ، استون، (۱۳۸۴)، عارفان مسیحی، ترجمه فریدالدین رادمهر، تهران، نیلوفر.
فریدی، مریم (1397)، «وحدت وجود در مثنوی مولانا و تائیه ابن‌فارض»، ادبیات تطبیقی، سال دهم بهار و تابستان 1397 شماره 18.
قیصری، داود، (۱۳۸۷)، شرح قیصری بر فصوص‌الحکم، ترجمه و تعلیق محمد خواجوی، تهران، مولی.
کاکایی، قاسم (1381ش.)، وحدت وجود به روایت ابن‌عربی و اکهارت، تهران، هرمس.
گزیدۀ سرودهای ریگ ودا. به کوشش محمدرضا جلال نائینی (1348ش.)، تهران، تابان.
گزیده‌ی سرودهای ریگ ودا (1348ش.) با مقدمه انگلیسی تارا چند، سیدمحمدرضا جلالی نائینی، تهران، سیمرغ.
مولوی، جلال‌الدین محمد (1363 ش.)، کلیات شمس تبریزی، به کوشش بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران، امیر کبیر.
ــــــــــ (1363 ش.)، مثنوی معنوی، به کوشش بدیع‌الزمان فروزانفر، تهران، امیر کبیر.
مادهاوان، تی. ام. پی، «اوپانیشادها»، (1387)، تاریخ فلسفه شرق و غرب، جلد 1، ترجمه خسرو جهانداری، تهران، علمی و فرهنگی.
ندری ابیانه، فرشته و محمدابراهیم ترکمانی (1395)، «بررسی نظریه وحدت وجود و مبانی آن از نظر جلال‌الدین رومی (مولوی)»، همایش بین‌المللی شرق‌شناسی، تاریخ و ادبیات پارسی.
نیکلسون، رینولد (1372 ش.)، عرفان عارفان مسلمان، ترجمه‌ اسدالله آزاد، مشهد، دانشگاه فردوسی.
همایی، جلال‌الدین (1366)، مولوی‌نامه، جلد 1، تهران، هما.
یثربی، یحیی، عرفان نظری، تحقیقی در سیر تکاملی و مسایل تصوف، قم، بوستان کتاب 1395.