وادی نانوشته؛ چگونگی تقابل صورت و معنی در منظومۀ عرفانی منطق‌الطیر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم،

2 دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه قم

چکیده

عطار در منطق‌الطیر از هفت وادی نام می‌برد؛ اما یک وادی نانوشته وجود دارد و آن گذشتن از صورت و رسیدن به معنی است. این موضوع به‌صورتِ تقابل این دو در کل منطق الطیر به‌ شکلی نانوشته و نامنسجم منعکس شده است. در سخن عطار، صورت در مفهوم مجاز، کثرت‌ها، ظاهر، دنیا و وابستگی‌های به آن دیده می‌شود و معنی نیز در مفهوم وحدت، باطن، روح، تعالی و رسیدن به حقیقت می‌آید. حکایت این مرغان را هم در شکل و قالب و هم در محتوا و معنا می‎توان گذر از صورت به معنی دانست؛ زیرا عطار از قالب داستانی تمثیلی بهره برده و در متن هم خواننده و سالکِ راه را به گذر از ظواهر و صورت‌ها و توجه به معنی فرامی‌خواند. وی راه گذر از صورت و رسیدن به عالم معنی را در بریدن از وابستگی‌ها، داشتن همت و انصاف و درمجموع در طلب و عشق و فنا می‌بیند.
 

کلیدواژه‌ها


[1]. پورجوادی، نصرالله. (1374). شعر و شرع، تهران: اساطیر.
[2]. پورنامداریان، تقی. (1382). دیدار با سیمرغ، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
[3]. حافظ شیرازی. (1370). دیوان اشعار، بر اساس نسخه غنی و قزوینی، به اهتمام منصور موحدزاده، تهران: انتشارات پژوهش.
[4]. رحیمیان، سعید. (1388). مبانی عرفان نظری، تهران: سمت.
[5]. ریتر، هلموت. (1388). دریای جان، ترجمۀ مهرآفاق بایبوردی، تهران: انتشارات الهدی.
[6]. زرین کوب، عبدالحسین. (1383). صدای بال سیمرغ، تهران: انتشارات سخن.
[7]. سعدی، مصلح‌الدین. (1388) . کلیات، تهران: انتشارات ماهرنگ.
[8]. سنایی، مجدود‌بن‌آدم. (1379)، مکاتیب، به اهتمام نذیر احمد، تهران: بنیاد موقوفات افشار.
[9]. شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1380). زبور پارسی، تهران: انتشارات آگه.
[10]. عطار نیشابوری، فریدالدین. (1388). تذکره الاولیاء، تصحیح و توضیح محمد استعلامی، چاپ هفتم، تهران: زوار.
[11]. ــــــــــــــ . (1388). الهی نامه، تصحیح و توضیح محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ پنجم، تهران: سخن.
[12]. ــــــــــــــ . (1390). منطق الطیر، تصحیح و توضیح محمود عابدی، تقی پورنامداریان، تهران: سمت.
[13]. ــــــــــــــ . (1383). منطق الطیر، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ اول، تهران: سخن.
[14]. ــــــــــــــ . (1397). مصیبت‌نامه، تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ هفتم، تهران: سخن.
[15]. عین‌القضات. (1377). تمهیدات، تصحیح عفیف عسیران، تهران: انتشارات منوچهری.
[16]. فروزانفر، بدیع‌الزمان. (1389). شرح احوال و نقد و تحلیل آثار عطار نیشابوری، تهران: زوار.
[17]. فنایی اشکوری، محمد. (1391). «دو ساحت ظاهر و باطن در جهان‌بینی جلال‌الدین مولوی» مجله معرفت، سال بیست و یکم، شمارۀ 177، صص 13-28.
[18]. قُشیری، ابوالقاسم. (1383). رسالۀ قشیریه، ترجمه ابوعلی حسن‌بن‌احمد عثمانی، تهران: علمی و فرهنگی.
[19]. مولوی. (1372-1378). مثنوی معنوی، با شرح جامع کریم زمانی، تهران: انتشارات اطلاعات.
[20]. هُجویری، علی‌بن‌عثمان. (1384). کشف المحجوب، تصحیح و توضیح محمود عابدی، تهران: سروش.